Troelstra trekt ten strijde voor revolutie in Nederland

In navolging van revoluties in Rusland en Duitsland vonden socialisten dat er in Nederland ook een revolutie plaats moest vinden. Van 9 tot en met 14 november probeerden zij onder leiding van Pieter Jelles Troelstra een socialistische revolutie te ontketenen. Deze poging tot revolutie ging de boeken in als de 'vergissing van Troelstra'.

Verschil tussen arm en rijk

De Eerste Wereldoorlog had ervoor gezorgd dat het verschil tussen arm en rijk in Nederland aanzienlijk groeide en de werkloosheid steeg. Daarnaast heerste er onvrede in het leger door het jarenlange nietsdoen, omdat Nederland de neutraliteit tijdens de oorlog behield. Elders in Europa vonden in deze periode geslaagde revoluties plaats, zoals in Rusland in 1917 en in Duitsland in 1918. Als lid van de socialistische partij (SDAP) voelde Troelstra dat dit het moment was om ook in Nederland een sociale revolutie te ontketenen. Via de parlementaire weg zou de SDAP nooit aan de macht komen en Troelstra benadrukte dat er veranderingen plaats dienden te vinden die niet via de democratische weg bereikt konden worden. Begin november sprak de leiding van de SDAP zich uit tegen de politiek van Troelstra.

Tijd voor revolutie!

Op 9 november kwam het bericht uit Duitsland dat de Duitse keizer was afgetreden. Een groep Rotterdamse socialisten besloot dat het tijd was voor de revolutie. Zij zouden naar het stadhuis gaan en een aantal eisen voorleggen aan de burgemeester. Na onderling overleg kwamen zij op 11 november met een aantal sociale eisen. De volgende dag hield Troelstra een redevoering in de Tweede Kamer die enkele uren duurde: nu was het moment om socialistische hervormingen door te zetten! Na deze toespraak besloot de regering extra troepen naar de drie grote steden te sturen en belangrijke gebouwen te beschermen om een eventuele revolutie te onderdrukken. De socialisten stonden klaar om de macht over te nemen bij een eventuele verspreiding van het revolutionaire denken over het land.

Rede als hoogtepunt

Op 13 november deed de regering een aantal concessies aan de eisen van de socialisten. Zij beseften dat sociale veranderingen niet te voorkomen waren. Ze benadrukten deze echter via de democratische weg te willen doorvoeren. Het leger en de politie ondernamen een aantal acties om revolutionairen te dwarsbomen en achteraf bleek dat de redevoering van Troelstra het hoogtepunt van de revolutie was geweest. Op 14 november krabbelde Troelstra openbaar terug: ‘Het woord staatsgreep is door mij in het geheel niet gebruikt.’