Betsy Perk en de eerste landelijke vrouwenvereniging

‘Voorwaar! Arbeid is vereiste tot geluk, omdat arbeid alleen de macht en kracht bezit om [...] smart te lenigen’. Betsy Perk richtte een van de eerste emancipatoire bladen op waarin zij zich in het bijzonder uitsprak voor gelijke opleiding- en arbeidsmogelijkheden voor mannen en vrouwen. Haar activisme zette ze voort met de oprichting van Arbeid Adelt, de eerste landelijke vrouwenvereniging in Nederland die begaafde vrouwen moest helpen zelfstandig te worden.

Betsy Perk werd geboren als Christina Elizabeth Perk op 26 maart 1833 in Delft. Ze was de dochter van Adrianus Perk en Lessina Elizabeth Visser. Perk groeide op in een burgerlijk gezin met drie broers, vijf halfbroers en drie halfzusters. Haar moeder overleed echter al toen Perk twee jaar oud was. Van jongs af aan had Perk al grote literaire ambities, maar academische studies stonden destijds nog niet open voor vrouwen.

Financieel zelfstandig

Toen ze negentien jaar oud was publiceerde Perk verhalen in het blad Nederland. Rond haar dertigste schreef ze haar eerste roman ‘Een kruis met rozen’. Aan haar zorgeloze leven kwam een eind toen haar vader in 1867 overleed. Vanaf dat moment moest Perk in haar eigen onderhoud voorzien en financieel zelfstandig worden, wat lastig was omdat ze geen academische studie had genoten. Perk werd zich bewust van de geringe opleiding- en arbeidersmogelijkheden voor vrouwen uit haar stand en ontwikkelde al snel een emancipatoir activisme. Ze raakte daarbij geïnspireerd door invloedrijke feministen zoals Elise van Calcar en Anna Storm-van der Chijs.

Ons Streven

In het blad De Tijdspiegel pleitte Perk in de jaren 1867-1868 voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen, in het bijzonder waar het ging om opleidingsmogelijkheden. Gelijke kansen op de arbeidsmarkt zou volgens Perk de welvaart van de staat bevorderen, en bovendien het familieleven ten goede komen. In 1869 richtte Perk het vrouwenweekblad Ons Streven op, wat een van de eerste feministische vrouwenbladen in Nederland werd. Met de komst van twee mannelijke redacteuren nam Perk afscheid van het blad, en richtte een jaar later een nieuw blad op met de naam Onze Roeping. In 1971 volgde de oprichting van de Algemeene Nederlandsche Vrouwenvereeneging Arbeid Adelt. Het doel van deze vereniging was vooral het aanwakkeren van arbeidszin onder vrouwen, omdat betaalde arbeid voor veel vrouwen uit de middenstand nog taboe was.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Arbeid Adelt

In de praktijk organiseerde Arbeid Adelt onder andere tentoonstellingen waar vrouwen eigengemaakte handwerken konden verkopen. Veel vrouwen bleven daarbij liever anoniem, wat binnen de vereniging tot een ideeënstrijd leidde. Perk was een fel tegenstander van deze anonimiteit. Voorstanders zoals Jeltje de Bosch Kemper scheidden zich af van Arbeid Adelt en richtten een eigen vereniging op onder de naam Tesselschade. Perk werd kort daarna als directrice uit haar functie ontheven, mede omdat ze beschuldigd werd van financieel wanbeheer.

Opvattingen over emancipatie

Samen met feministe Mina Krüseman trad Perk in 1873 voor het laatst als feministe op. Tijdens een gezamenlijke lezingentournee bleken de twee zeer uiteenlopende opvattingen te hebben over emancipatie, waarbij Perk een meer gematigd feminisme verkondigde ten opzichte van de radicale Krüseman. De samenwerking duurde daarom maar kort, en Perk trok zich vermoeid terug uit de feministische wereld. De jaren daarop legde ze zich voornamelijk toe op het schrijven van historische romans.

Vrouwenbeweging

In 1894 werd Perk lid van de pas opgerichte Vereeneging voor Vrouwenkiesrecht. Aansluiting bij de vrouwenbeweging kon ze echter niet meer vinden. Tot haar dood hield Perk zich voornamelijk bezig met lezingen en las ze voor uit eigen werk. In 1906 begon Perk met het schrijven van autobiografische stukjes in de Provinciale Geldersche en Nijmeegsche Courant. Haar eerste stuk eindigde ze met de woorden: ‘basta…punctum. De pen ter ruste gedoemd’. Betsy Perk overleed enkele dagen na de publicatie op 30 maart 1906 in Nijmegen.