Razzia van Putten tijdens de Tweede Wereldoorlog

Tijdens de razzia van Putten op 1 oktober 1944 werden 661 mannen uit Putten afgevoerd naar concentratiekamp Amersfoort.

Het verzet in het Gelderse dorp Putten kwam pas in het voorjaar van 1944 van de grond en bestond uit twee kleine groepen. De Duitsers konden dit niet ongemerkt voorbij laten gaan. Geheime berichten werden immers doorgegeven, spoorlijnen vernietigd en nieuws verspreid onder de inwoners van Putten. In augustus 1944 kwamen ruim 80 politiemannen naar het dorp om de orde te handhaven, waarschijnlijk op verzoek van de NSB-burgemeester Klinkerberg die zich door de verzetsacties steeds onzekerder ging voelen.

Verzet in Putten verenigt zich

Eén van de agenten, A. Witvoet, besloot zich in Putten aan te sluiten bij het verzet en wist prompt de twee aparte groepen te verenigen. Witvoet maakte plannen om de Duitsers bij Arnhem aan te vallen en de leden van het verzet kwamen tijdens een grote vergadering op 22 september bijeen. Witvoet kondigde aan dat het verzet in Putten voortaan ook Duitse auto’s en motoren zou overvallen. Een week later, 29 september 1944, deed een groep mannen van het verzet een eerste poging tot een overval. Gewapend stelden zij zich op langs de provinciale weg, maar tot actie kwam het niet. De jonge mannen durfden zonder hun commandant niet tot actie over te gaan. Witvoet zat namelijk in een huis 500 meter verderop om de actie in de gaten te houden.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Tweede overval op Duitse officieren

In de nacht van 30 september op 1 oktober ondernamen de mannen een tweede poging. Ze hadden inmiddels hulp gekregen van een Canadese militair, die vanuit Arnhem was gevlucht en zich in Putten aanbood bij het verzet. Hij stelde voor een machinegeweer te monteren in de laadbak van een vrachtwagen en deze te gebruiken bij de overval. De mannen stelden zich op langs dezelfde weg als de avond ervoor en wachtten op een Duitse auto. Toen een kleine wagen met twee Duitse officieren en twee korporaals verscheen opende de Canadees met het machinegeweer het vuur. De Duitsers raakten van de weg en crashten. De twee korporaals wisten te ontsnappen, één officier overleed aan zijn verwondingen en de andere werd de volgende dag vrijgelaten.

Razzia van Putten als represaille

De Duitsers namen de overval zeer ernstig op. Generaal Friedrich Christiansen gaf al de volgende dag opdracht voor een complete omsingeling van Putten. Tweeduizend mannen van de Wehrmacht en de SS dreven alle inwoners naar het centrum van Putten, waar zij de vrouwen en kinderen in de kerk bijeenbrachten en de mannen verzamelden in een schoolgebouw. Alle mannen tussen de 15 en 50 jaar werden opgepakt en afgevoerd naar Kamp Amersfoort. 661 Puttenaren kwamen daar terecht, waarna zij werden verdeeld over andere concentratiekampen. 552 van de opgepakte mannen keerde nooit meer naar Putten terug. De vrouwen en kinderen moesten Putten verlaten, zodat de Duitsers bijna 100 huizen in het dorp plat konden branden.

Herinnering aan de oorlog in Putten

Koningin Juliana opende op 1 oktober 1949 een monument ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de razzia. Elk jaar vindt daar op 2 oktober een herdenking plaats waarbij de mannen van Putten worden herdacht. In de documentaire Op de drempel van het grote vergeten gaat regisseur Thom Verheul op zoek naar Duitsers die betrokken waren bij de razzia van Putten. Beatrice de Graaf, hoogleraar aan de Universiteit Utrecht en terrorisme-expert, maakte vlak na haar afstuderen enkele interviews voor de documentaire.