Gifgasaanval in Irak in maart 1988

In Syrië zijn de laatste dagen naar schatting enkele honderden doden gevallen door aanvallen met gifgas. Het regime van president Bashar al-Assad laat echter geen waarnemers van de Verenigde Naties toe in de getroffen gebieden. Bovendien blokkeren China en Rusland een diepgaand onderzoek van de Veiligheidsraad. Het laatste grote incident met chemische wapens vond plaats in maart 1988 in de Iraakse plaats Halabja.

Irak vond begin jaren ’80 dat het historisch gezien recht had op een deel van Iran. Na het Verdrag van Algiers had het land in 1975 grondgebied dat al tientallen jaren tot Irak behoorde aan Iran af moeten staan. De Iraakse leider Saddam Hoessein viel in 1980 Iran aan, met als voornaamste doel het verloren gebied terug te veroveren. De daarop volgende Irak-Iran oorlog liep in maart 1988 al min of meer op zijn einde. Al bijna acht jaar waren de buurlanden met elkaar in gevecht over de controle van het grensgebied tussen beide landen.

Aanloop naar de aanval

De Koerdische bevolking in het noorden van Irak had na de val van het Ottomaanse Rijk, in 1922, geen eigen land gekregen bij de herverdeling van het Midden-Oosten. De bijna 20 miljoen Koerden probeerden al sinds het einde van de Eerste Wereldoorlog een eigen land te krijgen en de guerrillabeweging Peshmerga zag in de Irak-Iran oorlog een mogelijkheid om dit met steun van Iran te realiseren. Saddam Hoessein wilde dit echter onder geen beding toelaten en gaf al in de maanden voor de bombardementen op Halabja het Iraakse leger opdracht de dorpen en steden rondom Halabja aan te vallen. Vrijwel alle woningen en dorpen werden opgeblazen. De Koerdische bevolking vluchtte massaal naar Halabja, waar ze steun kregen van de Iraanse soldaten. Halabja groeide daardoor uit tot een sterk anti-Irakese stad.

Gebruik van chemische wapens in Halabja

Onder leiding van Hoessein’s neef Ali Hassan Abd al-Majid al-Tikriti, bijgenaamd Ali Chemicali, was Irak al in 1986 met de Al-Anfaloperatie begonnen om de Koerden te verdrijven. Vanuit Halabja wilden de Koerdische nationalisten de strijd aangaan met het leger van Hoessein. Begin 1988 namen de opstandelingen de stad Sirwan, ongeveer 20 kilometer buiten Halabja, met geweld in. Na deze ontwikkelingen begon Irak de regio intensiever aan te vallen. Twee weken voor de daadwerkelijke aanval op Halabja ontvluchtten hoge militaire leiders van de Peshmerga, maar ook van het Iraakse leger, de omgeving van Halabja, alsof zij wisten dat er een zware aanval zou komen. Om de stad niet meteen op te geven werd de arme bevolking en lagere militairen niet toegestaan Halabja te verlaten. Op 16 maart 1988 begon Ali Chemicali in opdracht van Hoessein met de bombardementen op Halabja. De bommen bleken chemische wapens te zijn in verschillende varianten, waaronder Sarin en mosterdgas. Schattingen over het dodental lopen uiteen van 3000 tot 8000 slachtoffers, veel van hen waren onschuldige burgers. Nog eens enkele duizenden liepen blijvend letsel op, vooral blindheid was een veel voorkomend probleem.

Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens en Syrië

Nadat de beelden van de aanval op Halabja in het nieuws verschenen kwamen er al snel plannen om chemische wapens voorgoed uit de wereld te krijgen. Op 13 januari 1993 ondertekenden 130 landen het ‘Verdag chemische wapens’ in Parijs. Inmiddels hebben 189 landen zich aangesloten bij het verdrag. Israël en Myanmar hebben wel getekend, maar het verdrag nog niet geratificeerd. Vijf landen zijn niet aangesloten bij de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens, dat zijn hoofdkantoor in Den Haag heeft. Namelijk Angola, Egypte, Noord-Korea, Syrië en Zuid-Soedan. De laatste dagen heeft de Syrische president al-Assad aangetoond net als Saddam Hoessein niet terug te deinzen voor het gebruik van chemische wapens. Extra onderzoek of direct ingrijpen van westerse landen lijkt door toedoen van China en Rusland voorlopig van de baan.

Afbeelding:

• An Iranian soldier wearing a gas mask during the Iran-Iraq War:See page for author [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons