De Enschedese vuurwerkramp

De Enschedese vuurwerkramp vond plaats op 13 mei 2000 in de woonwijk Roombeek, en kostte het leven aan 23 personen. Deze ramp ontstond nadat brand was uitgebroken bij het lokale bedrijf S.E. Fireworks. Door die brand ontplofte het aldaar opgeslagen vuurwerk. In totaal ontplofte zo’n 170 ton vuurwerk, waarmee de Enschedese vuurwerkramp de grootste explosie op het Nederlandse grondgebied sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog omvatte.

Toen de brand begon, was een klein aantal brandweer en ambulancepersoneel aanwezig en stroomden er buurtbewoners toe om te kijken. Vrij snel vatten de losstaande containers vlam en begonnen de eerste ontploffingen. De paniek sloeg toe, mensen vluchtten huizen in en de eerste ontploffingen zorgden ervoor dat de ramen van huizen in de woonwijk Roombeek uit de kozijnen sprongen en daken beschadigen. De klappen en knallen hielden aan en werden steeds heftiger, tot de fatale ontploffing van de centrale bunker. De gehele woonwijk werd verwoest en veranderde in een duistere ruïne vol puin en brokstukken.

Slachtoffers vuurwerkramp

Voor de brandweer en het ambulancepersoneel was het in eerste instantie te gevaarlijk om het rampgebied te betreden, waardoor het niet onmiddellijk mogelijk was de schade en het aantal slachtoffers in kaart te brengen. Ook de Duitse brandweer kwam ter plaatse en alle hulpdiensten uit de regio Twente worden ingezet. Het zoek- en reddingswerk ging de dagen na de ramp onverminderd door en de ontsteltenis en paniek in Enschede was groot. Uiteindelijk werd duidelijk dat er door de vuurwerkramp 23 doden vielen, 950 mensen gewond raakten en 200 huizen volledig vernield raakten.

Regelgeving vuurwerkopslag

Naar aanleiding van de vuurwerkramp in Enschede laaide het debat omtrent de regelgeving van vuurwerkverstrekking en -opslag op in Nederland. Hoe kon zoiets gebeuren en hoe was het mogelijk dat een dergelijke fabriek midden in een woonwijk stond?

In januari 2002 ging het Vuurwerkbesluit van kracht. Dit besluit scherpte de wetgeving rondom vuurwerk aan. De nieuwe voorschriften zorgden ervoor dat bedrijven die vuurwerk verkochten of opsloegen in bezit moesten zijn van brandwerende bunkers en sprinklerinstallaties. Ondanks de maatregelen die de vuurwerkverkoop in Nederland probeerden te reguleren, bleef de illegale aanschaf van zwaar vuurwerk uit bijvoorbeeld België of Duitsland na de ramp in Enschede populair onder Nederlandse consumenten.

Oorzaak en Procedures

De precieze oorzaak van de brand in de vuurwerkfabriek is nooit achterhaald. Alhoewel de rechtbank in Almelo in 2002 een verdachte tot vijftien jaar cel veroordeelde voor brandstichting in aanloop naar de ramp, werd deze persoon het jaar daarop vrijgesproken door het Arnhemse gerechtshof. De twee directeuren van de ontplofte vuurwerkfabriek in Enschede verdwenen wel achter de tralies. Aan hen werd in 2003 een gevangenisstraf van een jaar opgelegd vanwege dood door schuld.

In oktober 2019 werd door onder andere een van deze directeuren, Rudi Bakker, aangifte gedaan wegens strafbare feiten die voor, tijdens en na de vuurwerkramp zouden zijn begaan door medewerkers van de overheid. Volgens deze aanklacht, die onder meer is ingediend door oud-Europarlementariër Paul van Buitenen en oud-rechercheur Jan Paalman, zou de Nederlandse staat hebben geprobeerd de schuld van de ramp in de schoenen van de Enschedese vuurwerkfabriek te schuiven. Het uiteindelijke doel zou de eigen verantwoordelijkheid voor het drama onder het tapijt te vegen. Omdat er volgens van Buitenen na zijn aanklacht te weinig actie werd ondernomen, lanceerde hij in begin 2020 een website waarop hij onthullingen wilde plaatsen over mogelijke betrokkenen bij de vuurwerkramp. Zo hoopte hij om het openbaar ministerie onder druk te zetten. In 2021 deed Rudi Bakker opnieuw aangifte naar aanleiding van eerder geheime documenten waarvan hij denkt dat ze sterke aanwijzingen bevatten dat de voormalige eigenaar van het bedrijf, Harm Smallenbroek, de brand aangestoken zou hebben.