De synode van Dordrecht

Zo nu en dan komen kerkbestuurders bij elkaar om het reilen en zeilen van hun geloof te bespreken en de inhoud van de liturgie te bespreken. Zulke kerkelijke vergaderingen heten synodes en zijn belangrijke overlegorganen binnen zowel de protestantse- als de katholieke kerk. Een bekende synode is de synode van Dordrecht van 1618.

De betekenis van het woord synode

Het woord synode komt van het oude Griekse woord voor samenkomst. Het doel van een synode is om binnen de kerk, of een deel daarvan, belangrijke zaken te bespreken en overeenstemming te krijgen. Dat kan over van alles gaan. Van hoe de bijbel geïnterpreteerd moet worden tot de manier waarop die interpretatie op de gelovigen overgebracht moet worden. Op lokaal, of op internationaal niveau. Soms kunnen de beslissingen die in een synode genomen worden, verstrekkende gevolgen hebben. Dat was het geval was bij de synode van Dordrecht van 1618-1619, die een einde maakte aan een van de grootste conflicten binnen de Republiek der Verenigde Nederlanden.

Geloofstwisten in de Republiek

In 1618 had de Republiek een wapenstilstand met Spanje gesloten, het Twaalfjarig Bestand. Doordat het even rustig was, kwamen een aantal tegenstellingen binnen de Republiek bloot te liggen. Een van de grote twistpunten was religieus van aard en ging over de voorbestemdheid van de mens. Had God al van te voren bepaald wie in de hemel kwam en wie niet? Of lag het anders? Volgens de predikant Arminius lag het anders en zijn preken en geschriften veroorzaakten een scheuring binnen de calvinistische kerk in Nederland. Een scheuring die niet alleen in de kerk, maar ook in de politiek voelbaar was. De bestandstwisten werden voelbaar in de hele Republiek. 

Remonstranten en contraremonstranten

De aanhangers van Arminius werden remonstranten genoemd, zijn tegenstanders, die de calvinistische leer aanhingen, waren contraremonstranten. Johan van Oldebarnevelt was op dat moment de belangrijkste man in de Staten van Holland en een van de belangrijkste mannen van de hele Republiek. Hij wilde dat de twee stromingen een gelijkwaardige positie in de kerk en in de politiek kregen. De gelovigen zelf wilden dat echter niet, zij zagen elkaar als ketters en er ontstonden rellen tussen de twee kampen. Toen de Staten van Holland de stadsbesturen opdracht gaf om er gewapenderhand voor te zorgen dat de twee kampen elkaar tolereerden, zagen strenge calvinisten hierin een complot. Zij vonden dat op deze manier de staat weer over het geweten van haar onderdanen ging heersen. Net als de Spaanse koning, met wie ze hierom in oorlog waren. Daarbij vreesden ze dat door zoveel tolerantie de Spaansgezinde katholieken de macht weer konden overnemen. Immers, als ketterse remonstranten een gelijkwaardige positie kregen, zou dat op den duur ook voor de katholieken gaan gelden. Hierdoor werd de scheuring behalve religieus ook politiek.

Einde aan de scheuring

Prins Maurits, stadhouder van de Republiek en de hoogste legerleider, besloot in te grijpen en koos daarbij de kant van de contraremonstranten. Ook hij was bang voor te grote katholieke invloed. Maurits wendde al zijn invloed als stadhouder aan om het conflict te beëindigen. Van Oldebarnevelt werd gezien als belangrijkste man van het vermeende remonstrantse complot en werd ter dood veroordeeld. Om de kerkelijke scheuring op te lossen werd de synode van Dordrecht bijeen geroepen. In de synode werd besloten dat de leer van de contraremonstrantse de enige juiste was. De remonstranten richtten een nieuw kerkgenootschap op, dat door de beslissingen van de synode nog een tijd lang vervolgd zou worden. De synode besloot ook dat het nodig was een officiële Nederlandse vertaling van de Bijbel te maken. Deze vertaling van de Bijbel wordt vandaag de dag nog steeds gebruikt.