Biologisch eten in de Nieuwe Steentijd

In Nederland maken steeds meer mensen gebruik van de voedselbank. Er werd zelfs gesproken van een dramatische groei van het aantal hulpbehoevenden in 2013. Als gevolg van die groei kampt de voedselbank nu met een schaarste aan voedingsmiddelen om de voedselpakketten te vullen. En dat in deze tijd van welvaart. Was het vroeger dan allemaal beter? 4500 jaar geleden in West-Friesland blijkbaar wel.

Mienakker

In 1990 werd er in West-Friesland op de kruising tussen Mienakker en de Koningspade een skelet gevonden. Het skelet is een van de best gepreserveerde skeletten in Nederland. Zelfs de tandplak zat nog tussen de tanden. Dat komt door de vochtige kalkrijke bodem waar het skelet al die jaren in heeft gelegen. Het skelet werd al gauw vernoemd naar de landeigenaar van de plek waar hij werd gevonden, Cees van Berkel. Rondom Cees de Steentijdman zijn veel bewoningssporen gevonden die ons een beeld geven van het leven in de Nieuwe Steentijd (5300 tot 3200 v. Chr.). Naar het schijnt was dat leven niet verkeerd.

Wonen en leven in de nieuwe steentijd

Op de vondstplaats woonden een achtkoppige familie. Grootouders, kinderen en kleinkinderen woonden bij elkaar in een boerderij. Zij hielden vee en verbouwden granen op akkers rondom de boerderij. Een echte zelfvoorzienende boerenfamilie dus. Maar het dieet bestond niet alleen uit granen en het vlees van het vee dat gehouden werd. Er werd ook gejaagd, verzameld en gevist. Zo aten deze steentijdmensen onder anderen appels, planten, zaden, vis, mosselen en eend. De bewoners van het West-Friesland uit de nieuwe steentijd hadden dus keuze uit een variërend menu van echte biologische producten waar wij in deze tijd jaloers op zouden zijn. Er was ontzettend veel kennis nodig om dit uitgebreide menu samen te stellen. Zowel over de jacht- en vistechnieken als over de eetbare planten, zaden, landbouwtechnieken en veehouderij. De steentijdmens wist alles wat zijn omgeving te bieden had te benutten en aan te wenden.

Foto: Erick Smits fotografie

Cees aangevreten door Wolven

Het skelet dat werd gevonden was van een man die ongeveer 1.73m lang moet zijn geweest en tussen de 25 en 36 jaar oud. Het is het oudste skelet van een man dat ooit gevonden is in Noord-Holland. Maar het skelet was niet compleet. Het skelet werd gevonden zonder onderbenen en voeten. Deze ontbraken al vóór dat het lichaam begraven werd in de grafkuil. Het rechter dijbeen en het achtergebleven deel van het rechterscheenbeen zijn aangevreten door wolven of honden. Deze vondsten roepen meer vragen op dan dat ze antwoorden geven. Hoe zouden de laatste uren van Cees de Steentijdman eruit hebben gezien? Werd hij aangevallen door hongerige wolven tijdens de jacht? Of is hij een vreedzame dood gestorven en pas dagen later aangevreten door de wolven gevonden? Wie zal het zeggen?

Gezichtsreconstructie

In het nieuwe Huis van Hilde, archeologiecentrum van de provincie Noord-Holland, wordt de rijke historie van de provincie en het verhaal achter de archeologische vondsten verteld aan de hand van 10 mensfiguren. Cees is een van deze mensfiguren. In deze video wordt stap voor stap uitgelegd hoe de reconstructie tot stand is gekomen. Om een zo realistisch mogelijk gezicht van Cees te krijgen is de originele schedel gescand en is er met een 3D printer een replica gemaakt. Op die replica zijn vervolgens laag voor laag spieren en weefsel van klei aangebracht. Als laatst werd de huidlaag toegevoegd. Om de dikte van de huid te bepalen werden standaardtabellen gebruikt. Deze reconstructie geeft een goed beeld van hoe Cees er waarschijnlijk uit heeft gezien. Zijn moeder zou hem zeker herkennen.