Erich Honecker 1912-1994

Erich Honecker (1912-1994) was de leider van de DDR van 1971 tot 1989. Enkele weken voor de val van de Muur werd hij afgezet. Honecker wordt verantwoordelijk gehouden voor de bouw van de Berlijnse Muur. Ook was het Honecker die de order gaf iedereen die zonder toestemming de grens tussen Oost- en West-Duitsland overstak, neer te schieten.

 Honeckers leven voor de Tweede Wereldoorlog

Al voor de Tweede Wereldoorlog was Honecker politiek actief. Zijn vader was een belangrijke man in de Duitse Communistische Partij. Zelf werd Honecker ook sterk beïnvloed door de Franse bezetting van zijn woongebied, het Saarland, na de Eerste Wereldoorlog. Toen Erich veertien was werd hij lid van de communistische jeugdbeweging. In 1929 werd Honecker volwaardig lid van de communistische partij. Nadat de nazi's in 1933 aan de macht kwamen, bleef Honecker doorgaan met het organiseren van activiteiten voor de Partij, ondanks dat dit door de nazi's verboden werd. In 1935 werd Honecker gearresteerd en veroordeeld tot tien jaar dwangarbeid. Honecker overleefde de oorlog en werd in 1945 bevrijd toen het Rode Leger Duitsland bezette.

Na de oorlog terug in de politiek

Meteen na de oorlog sloot Honecker zich weer aan bij de Communistische Partij. Hij was nauw betrokken bij de oprichting van de communistische regering in de Russische bezettingszone van Duitsland. Honecker was een van de medeoprichters van de nieuwe communistische jeugdbeweging, de Freie Deutsche Jugend (FDJ). Hij werd voorzitter van de beweging en bleef dat tot 1955. Toen de communistische partij en de sociaal-democratische partij in 1946 fuseerden, was Honecker erbij, en werd hij al snel een van de belangrijkste partijleden werd.

Onrust in de jaren '50

Op 17 juni 1953 brak er een opstand uit in de DDR. In de nasleep van die opstand koos Honecker partij voor Walter Ulbricht. Op diens verzoek zegde Honecker zijn voorzitterschap van de FDJ op en vertrok naar Moskou voor een studie. Nadat hij die studie in 1958 afgerond werd Honecker volwaardig lid van het Oost-Duitse politbureau (het Politiek Bureau). Hij werd verantwoordelijk voor de militaire zaken van de DDR en werd daarmee ook de verantwoordelijk voor de grensbewaking.

Bouw van de Muur

Honecker werd in die hoedanigheid belast met de bouw van de Muur. Het was ook Honecker die het beruchte Schieβbefehl gaf. Dat bevel gaf grenswachten de order om met scherp te schieten op iedereen die illegaal de grens overstak. Op deze post kon Honecker zijn invloed in de DDR flink uitbreiden. Dat ging zelfs ten koste van Ulbricht. Binnen de Partij was onrust uitgebroken over Ulbrichts economische plannen. Toen Ulbricht aftrad, formeel om gezondheidsredenen, werd Honecker zijn opvolger. In 1976 werd Honecker zowel de leider van de Partij, als van de DDR.

Honeckers leiderschap over de DDR

Honecker regeerde repressief over de DDR. Toch zocht hij wel toenadering tot het Westen. In 1972 sloot hij een verdrag met de Bondsrepubliek waarin de verhoudingen enigszins genormaliseerd werden. Er kwam ruimte voor handel met de BRD. Honecker kreeg het zelfs voor elkaar om van de DDR een volwaardig lid van de VN te maken. Ook wist Honecker de DDR economisch zo in te richten dat het een van de meest welvarende landen van het Oostblok werd.

Einde van Honecker's regering

Honecker was niet van plan om mee te gaan in de glasnost en perestrojka van Gorbatsjov. Volgens Honecker viel er niks te hervormen in de DDR. Het leidde tot een breuk tussen Honecker en Gorbatsjov. In de zomer van 1989 werd Honecker door ziekte geveld. Maandenlang zat hij thuis, terwijl om hm heen de gebeurtenissen elkaar steeds sneller opvolgden. Toen Honecker weer aan het werk ging, had Hongarije de grens met Oostenrijk al geopend. Duizenden Oost-Duitsers trokken via dit gat in het IJzeren Gordijn naar het Westen. Honecker reageerde niet adequaat op de gebeurtenissen. De top van de DDR begon in te zien dat Honecker geen oplossing voor de problemen zou bieden. Achter zijn rug om begonnen hoge Partijfunctionarissen samen te werken om Honecker uit zijn ambt te ontheffen. Tijdens de festiviteiten rondom het veertigjarig bestaan van de DDR dacht Honecker nog stevig in het zadel te zitten. Kort daarna werd hij door de tweede man van de Partij, Egon Krenz, gedwongen af te treden.

Na de val van de Muur

Krenz kon de neergang van de DDR echter niet meer tegenhouden. Na de val van de Muur werd Honecker beschuldigd van corruptie. Vanaf 1991 werd hij ook beschuldigd en vervolgd voor zijn aandeel in de bouw van de Muur en het uitvaardigen van het Schieβbefehl. Hij erkende zijn politieke verantwoordelijkheid, maar vond dat hij niet moreel verantwoordelijk was. Naar eigen zeggen was de situatie rond de grens en de Muur het resultaat van de internationale gang van zaken op dat moment en was de rechtszaak tegen hem hypocriet en tegenstrijdig met het feit dat de DDR als volwaardig lid van de VN was erkend. Uiteindelijk werd Honecker schuldig verklaard, maar de rechter vond hem te ziek om een straf uit te zitten. Na de rechtszaak vertrok hij naar Chili, waar hij in 1994 overleed.

Dit is een artikel in de serie van vijfentwintig artikelen over de Berlijnse Muur. Dit jaar is het vijfentwintig jaar geleden dat de Berlijnse Muur viel. Ook IsGeschiedenis staat stil bij dit jubileum. Daarom publiceert IsGeschiedenis vijfentwintig items over de geschiedenis van de Berlijnse Muur.