Het Parijs van Haussmann

Veel toeristen zullen in Parijs de historische binnenstad bewonderd hebben. De grote pleinen en brede boulevards zijn het resultaat van de grootse plannen van de baron de Haussmann.

Bevolkingsgroei en problemen in Parijs

In de negentiende eeuw had Parijs een slechte reputatie. De stad was vies, donker en overbevolkt. De buurten tussen het Louvre en het Hotel de Ville hadden een bevolkingsdichtheid van één persoon per drie vierkante meter. Sinds de middeleeuwen was het stratenplan er nauwelijks meer veranderd. Maar terwijl de infrastructuur van de stad nauwelijks veranderde, groeide de bevolking explosief. In 1801 woonden er ongeveer 500.000 mensen in de stad, in 1851 waren het er al 1.053.000. Epidemieën grepen in de overbevolkte stad razendsnel om zich heen. Ook waren de oude wijken een broeinest van onrust. Tussen 1830 en 1848 begonnen maar liefst zeven gewapende opstanden in de smalle straatjes van het stadscentrum.

Eerste plannen voor de vernieuwing van Parijs

De chaos, slechte hygiëne en onveiligheid waren velen een doorn in het oog. De filosoof Voltaire beklaagde zich al aan het begin van de 18e eeuw over de situatie in de stad. Tijdens de Franse Revolutie werden er voorstellen gedaan om de situatie te verbeteren, maar de plannen kwamen niet verder dan de tekentafel. Na de revolutie maakte Napoleon Bonaparte een begin met het opnieuw inrichten van de stad. Hij begon met het aanleggen van de Rue de Rivoli, van Place de la Concorde, langs de noordkant van het Louvre de stad in. Hij kwam niet echter verder dan het Louvre. De nieuwe heersers die na hem kwamen, deden weinig meer dan het verbeteren van de riolering in de stad.

Plannen onder Napoleon III

De situatie was onhoudbaar. Toen een neef van Napoleon Bonaparte na de revolutie van 1848 tot president werd gekozen, gaf hij opdracht de situatie in de stad te verbeteren. Hij begon bij het afmaken van het werk van zijn oom. Hij liet de Rue de Rivoli verlengen, maar het werk ging erg traag, tot grote ergernis van Napoleon. Zijn plannen liepen stuk op de onwil van het stadsbestuur. Nadat hij zichzelf tot keizer had uitgeroepen, zette Napoleon III de prefect van Parijs aan de kant en ging op zoek naar iemand die zijn visie op de toekomst van Parijs deelde.

Haussmann mag Parijs verbouwen

Keizer Napoleon III vond in de baron Haussmann een medestander en wees hem aan als vervanger voor de gewezen prefect. Bij zijn aanstelling kreeg Haussmann de opdracht “aérer, unifier, et embellir”. Haussmann moest de stad van lucht voorzien, de verschillende delen met elkaar verbinden en tot slot moest de stad mooier worden. Onder keizerlijk toezicht had Haussmann veel meer vrijheid dan zijn voorgangers en hij ging voortvarend aan het werk. Het werd één van de grootste stadsvernieuwingsprojecten die de wereld gezien had sinds de wederopbouw van Londen na de grote brand van 1666.

De plannen van Haussmann

Het plan van Haussmann beïnvloedde de hele stad. De smalle straatjes met de hoge smalle huizen moesten plaats maken voor grote appartementenblokken in een uniforme stijl. Hij ontwierp een compleet nieuw stratenplan. De smalle kronkelige straatjes en steegjes veranderden in brede, rechte avenues en boulevards. De nieuwe straten werden aangelegd volgens geometrische patronen en verbonden de belangrijkste gebouwen en pleinen van de stad. Ook werden Langs de boulevards bomen geplant. Onder de nieuwe boulevards legde Haussmann een compleet nieuw rioleringssysteem aan.

Kritiek op Haussmann

De plannen van Haussmann betekenden wel dat de hele stad tegen de vlakte ging en opnieuw opgebouwd moest worden. Dat Hierdoor verdwenen veel eeuwenoude gebouwen. Tot groot verdriet van sommigen, die met lede ogen moesten toezien hoe het Parijs van schrijvers als Balzac en Voltaire verdween. Ook de gedwongen verhuizingen leverden veel kritiek op. Aan het eind van de jaren ’60 van de 19e eeuw was de weerstand tegen de plannen van Haussmann zo groot dat de keizer hem onder druk van de oppositie moest ontslaan. Een andere oorzaak van de kritiek was het gerucht dat de nieuwe boulevards vooral een militaire functie hadden. De brede boulevards en avenues waren bij opstanden minder makkelijk te barricaderen, terwijl ordetroepen zich snel door de stad konden verplaatsen. Ondanks die kritiek werd het werk na het afzetten van Napoleon III voortgezet. In 1927 legden bouwvakkers de laatste hand aan de Boulevard de Haussmann.