Hoe Hitler genomineerd werd voor de Nobelprijs

Wie aan een vredelievende politicus denkt, haalt waarschijnlijk niet Adolf Hitler voor de geest. Toch werd de führer van Nazi-Duitsland in 1939 voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Vrede. Hoe was dit mogelijk?

Het lumineuze idee om Hitler voor te dragen voor een Nobelprijs kwam van de Zweedse sociaaldemocratische politicus Erik Brandt. Het was, absurd genoeg, niet Brandts intentie om Hitler daadwerkelijk een Nobelprijs te laten winnen. In plaats daarvan wilde hij een statement maken over een van de andere genomineerden. De sociaaldemocraat was er namelijk vurig van overtuigd dat de nominatie van de Britse minister-president Neville Chamberlain niet door de beugel kon, vanwege diens accommoderende appeasement-beleid met betrekking tot Nazi-Duitsland.

Chamberlain paait Hitler

Zo moest Brandt niets hebben van Chamberlains besluit om in te stemmen met het Verdrag van München van 1938. In dit verdrag werd, in de vergeefse hoop een toekomstige oorlog af te wenden, Hitler toestemming gegeven om het Tsjecho-Slowaakse Sudetenland te annexeren. Het verkrijgen van deze regio was belangrijk voor Hitler, vanwege de vele etnische Duitsers die in het gebied woonden. Als wederdienst voor de toegestane annexatie, beloofde de Duitse führer af te zien van verdere territoriale claims in Europa.

In een brief aan het Nobelcomité liet Brandt zich buitengewoon cynisch uit over deze deal. Als Chamberlains critici zich zouden inhouden, zo schreef hij aan de leden van het comité, "zal Hitler binnenkort 'vrede' brengen over heel Europa en misschien over de hele wereld”. Als het aan de sociaaldemocraat zou liggen, was Hitler daarom “bij uitstek” een geschikte kandidaat voor de prestigieuze vredesprijs. In dit licht bezien, kan de voordracht van de führer worden beschouwd als een vorm van satirisch protest.

Satirisch protest

Desalniettemin was Brandts actie in wezen niets minder dan een ordinaire publiciteitsstunt. Nadat er flinke ophef was gekomen over zijn voordracht, haalde de Zweedse sociaaldemocraat bakzeil. Hitlers nominatie werd teruggetrokken, en het Nobelcomité bleef een pijnlijke controverse bespaard.

Brandts waarschuwende woorden bleken overigens wel van voorspellende aard te zijn. Later in 1939 zou namelijk, als gevolg van Hitlers invasie van Polen, de Tweede Wereldoorlog losbarsten. Als reactie op het uitbreken van de oorlog, besloot het Nobelcomité dat het ongepast zou zijn een vredesprijs uit te reiken. De Nobelprijs voor de Vrede had in 1939 dus geen winnaar.

Afbeeldingen:

• De Britse premier Chamberlain schudt glimlachend de hand van Adolf Hitler. Bron - Bundesarchiv, Bild 146-1976-063-32 / CC-BY-SA 3.0 [CC BY-SA 3.0 de] via Wikimedia.
• Chamberlain toont vol trots het Verdrag van München. Bron - Ministry of Information official photographer [Public domain] via Wikimedia.