Het Verdrag van München
München 1938 - “I believe it is peace for our time”, zegt de Britse Premier Neville Chamberlain na zijn bekendmaking van het Verdrag van München. In dat verdrag krijgt Duitsland toestemming om een aanzienlijk deel van Tsjecho-Slowakije te annexeren. Chamberlain hoopt hiermee een nieuwe oorlog met Duitsland te voorkomen, maar komt uiteindelijk bedrogen uit.
Al in 1925 schreef Adolf Hitler in zijn boek Mein Kampf dat Duitsland zich moest ontdoen van de ‘ketenen’ van het Verdrag van Versailles (1919). Binnen 3 jaar na zijn machtsgreep bezette Hitler het gedemilitariseerde Rijnland en breidde hij het Duitse leger fors uit. Engeland en Frankrijk protesteerden wel, maar ondernamen verder geen actie. Door Hitler tegemoet te komen - de Appeasement politiek - hoopten zij een nieuwe wereldoorlog te voorkomen. Deze passieve houding maakte Hitler alleen maar agressiever. In 1938 voltooide hij de Anschluss met Oostenrijk en richtte zijn pijlen op het Sudetenland, een grensgebied van Tsjecho-Slowakije met een in meerderheid Duitse bevolking.
Hitler eiste dat het Sudetenland toegevoegd zou worden aan Duitsland, maar de Tsjecho-Slowaakse President Edvard Beneš verzette zich hiertegen. Het Sudetenland was de voornaamste defensieve linie tegen een Duitse invasie en een annexatie zou onvermijdelijk leiden tot een verovering van heel Tsjecho-Slowakije, aldus Beneš. Ondertussen sloeg het Tsjecho-Slowaakse leger een aantal opstanden van Sudeten-Duitsers neer, die zelf ook aansluiting bij Duitsland verlangden. Hitler dreigde daarop met een Duitse invasie van Tsjecho-Slowakije, maar de Britse premier Chamberlain riep op tot diplomatie.
Wat dreef Chamberlain? Was hij naïef? In Geschiedenis Magazine 5 van 2023 analyseert Ivo van de Wijdeven de totstandkoming van het Verdrag van München.
Op 29 september 1938 kwamen de leiders van Duitsland, Engeland, Frankrijk en Italië bijeen om de Sudetencrisis te bespreken. Opmerkelijk genoeg was de Tsjecho-Slowaakse regering niet uitgenodigd. Om half twee ’s nachts ondertekenden de leiders het Verdrag van München en werden alle Duitse eisen ingewilligd. Het Sudetenland werd geannexeerd en in ruil hiervoor beloofde Hitler af te zien van een volledige verovering van Tsjecho-Slowakije. Engeland en Frankrijk dwongen de Tsjecho-Slowaakse regering akkoord te gaan met de overeenkomst.
Chamberlain beschouwde het Verdrag van München als een overwinning van de vrede, maar de publieke opinie keerde zich al snel tegen hem. Volgens critici had hij Tsjecho-Slowakije uitgeleverd aan Duitsland en zou het zwakke optreden Hitler nog gevaarlijker maken. Latere premier Winston Churchill concludeerde “You were given the choice between war and dishonor. You chose dishonor and you will have war”. Uiteindelijk bleek dat Churchill gelijk had: op 15 maart 1939 annexeerde Duitsland de rest van Tsjecho-Slowakije en 6 maanden later begon de Tweede Wereldoorlog.
