De Nobelprijzen

De Nobelprijzen zijn onderscheidingen die sinds 1901 jaarlijks worden uitgereikt aan personen of organisaties die een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de wetenschap, literatuur, of de maatschappij als geheel. Concreet worden er Nobelprijzen uitgereikt in de Geneeskunde, Natuurkunde, Scheikunde, Literatuur, en voor het bevorderen van de wereldwijde vrede. Hiernaast werd, ter gelegenheid van het 300-jarig bestaan van de Rijksbank van Zweden, in 1968 besloten tot de introductie van de Prijs voor Economische Wetenschappen ter nagedachtenis aan Alfred Nobel. Alhoewel deze onderscheiding formeel niet als Nobelprijs worden aangemerkt, wordt deze prijs in de praktijk meestal omschreven als de “Nobelprijs voor de Economie”. 

Alfred Nobel

De Nobelprijzen worden beschouwd als een van de meest prestigieuze onderscheidingen ter wereld. De Zweedse industrieel Alfred Nobel liet in 1895 in zijn testament opnemen dat de vijf Nobelprijzen jaarlijks uitgereikt dienen te worden. Dit heeft hij gedaan ter compensatie van het leed dat door een van zijn uitvindingen - het dynamiet - is veroorzaakt. De prijzen, ongeveer 1 miljoen euro per stuk, worden betaald uit het nagelaten vermogen van Nobel, en worden ieder jaar in Stockholm en Oslo uitgereikt op zijn sterfdag: 10 december. 

Bekende winnaars

Sinds de eerste uitreiking van de Nobelprijzen in 1901 heeft een aantal prominente historische figuren een medaille van het Nobelcomité mogen ontvangen. Zo kreeg Martin Luther King in 1964 de Nobelprijs voor de Vrede uitgereikt voor zijn geweldloze verzet tegen de rassenscheiding in de Amerikaanse samenleving, en werd Albert Einstein in 1922 onderscheiden vanwege zijn baanbrekende natuurkundige onderzoek. Ook werd de zittende Amerikaanse president Barack Obama in 2009 de vredesprijs toegekend, vanwege zijn bereidheid de dialoog aan te gaan met niet-Westerse landen, en werd singer-songwriter Bob Dylan in 2016 geëerd met de literatuurprijs als gevolg van zijn invloedrijke popsongs uit de jaren ‘60 van de twintigste eeuw.

Ook de legendarische Engelse minister-president Winston Churchill mocht een Nobelprijs voor de Literatuur in ontvangst nemen. De markante Britse politicus werd in 1953 in het zonnetje gezet ter ere van zijn monumentale carriére als schrijver van non-fictie en orator. In de economische wetenschappen valt de onderscheiding van de iconische rechtse econoom Friedrich Hayek op: aan hem werd in 1974 de Nobelprijs voor de Economie uitgereikt.

Bron:

• Encyclopaedia Britannica. "Nobel Prize."

Afbeeldingen:

• De medaille die wordt uitgereikt bij de toekenning van een Nobelprijs. Bron: Awalin Awalin [CC BY-SA 4.0] via Wikimedia. 
• De Amerikaanse president Barack Obama neemt de Nobelprijs voor de Vrede in 2009 in ontvangst. Bron: White House (Pete Souza) / Maison Blanche  (Pete Souza) [Public domain] via Wikimedia.