Strijd in neutraal Nederland: het Algemeen Kiesrecht

In Europa werd er tussen 1914 en 1918 fel gestreden door de geallieerden en de centralen. Veel landen binnen en buiten Europa voerden oorlog. Nederland nam een neutrale positie in tijdens de Eerste Wereldoorlog, maar er vond wel een andere strijd plaats: het gevecht voor het algemeen kiesrecht voor vrouwen.

In de grondwet van 1848 werd niet uitdrukkelijk aangegeven dat het kiesrecht alleen voor mannen gold. Volgens de wet moest men om te mogen stemmen een bepaalde som aan belastingen betalen en in het bezit zijn van rechten als staatsburger. Dat vrouwen niet mochten stemmen werd door de wetgever als vanzelfsprekend gezien. Zij waren volgens de Nederlandse wet handelsonbekwaam en hadden geen burgerrechten.

Eerste Feministische golf

De Eerste Feministische golf leidde in de jaren ’70 van de 19e eeuw tot protesten in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië over het ontbreken van kiesrecht voor vrouwen. Deze protesten sloegen eind jaren ’80 ook over naar Nederland, waar verschillende verenigingen voor vrouwenkiesrecht werden opgericht. Voorbeelden hiervan zijn de Vrije Vrouwen Vereeniging (1889-1903) van Wilhelmina Drucker en de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht (1894-1919) van Drucker, Annette Versluys-Poelman en Aletta Jacobs.

Internationaal Congres van Vrouwen

Hoewel Nederland neutraal was tijdens de Eerste Wereldoorlog, zorgde de oorlog er wel voor dat de vrouwenbeweging een troef in handen kreeg. De vrouwen stelden namelijk dat de wereld er een stuk vreedzamer uit zou zien als vrouwen kiesrecht zouden krijgen. In het midden van de oorlog werd een vredescongres georganiseerd door Aletta Jacobs. De meeste deelnemers kwamen uit de oorlogvoerende landen. Het gevolg hiervan was dat sommige vrouwen moeite hadden om eind april 1915 Den Haag te bereiken, waar het Internationaal Congres van Vrouwen werd gehouden.

Verbinding met algemeen kiesrecht

Er waren ook een aantal feministen uit oorlogvoerende landen die weigerden om te komen. Zij zagen deelname aan het congres als een soort verraad tegenover hun landgenoten die aan het front streden. Uiteindelijk kwam er toch wel veel vrouwen naar het congres toe: ruim duizend vrouwen uit twaalf verschillende landen discussieerden een aantal dagen over vrede, oorlog en hun rol daarin. Hierbij legde men ook de link met het algemeen kiesrecht voor vrouwen. Dit werd tijdens de Eerste Feministische golf al aangekaart, maar door het uitbreken van de oorlog raakte het wat op de achtergrond.

Zonder kiesrecht geen vrede

Een aantal vrouwen, waaronder Aletta Jacobs, waren van mening dat een duurzame vrede niet gesloten kon worden zolang vrouwen geen kiesrecht hadden. Er werd geopperd dat vrouwen van nature een grotere afkeer van oorlog hadden dan mannen. Anderen waren van mening dat vrouwen net zozeer als mannen bereid waren om te vechten in de oorlog. Kiesrecht voor vrouwen zou volgens deze mensen de oorlog absoluut niet hebben voorkomen. In Nederland was er geen rechtstreeks verband tussen de Eerste Wereldoorlog en de invoering van het vrouwenkiesrecht. Waarschijnlijk werd het proces rond de invoering wel versneld door onder andere het congres in Den Haag.

In 1919 kregen vrouwen in Nederland het actief kiesrecht, waardoor zij mochten stemmen. In ons dossier over het vrouwenkiesrecht in Nederland lees je alles over de weg naar deze overwinning.

Leestip:

vrouwenkiesrecht in nederland Strijd! – De vrouwenkiesrechtbeweging in Nederland, 1882-1922
Auteur: Mineke Bosch
Uitgever: Verloren
ISBN: 9789087047740
Winkelprijs: €35,–