Hugo de Groot ontsnapt uit Slot Loevestein
In de vroege ochtend van 22 maart 1621 ligt Nederlands grootste rechtsgeleerde en staatsgevangene, Hugo de Groot, in foetushouding in een grote boekenkist. De kist met de gevangene wordt door zijn bewakers het slot uit gedragen en met een bootje naar Gorinchem gebracht. Het brein achter de ontsnapping, zijn vrouw Maria van Reigersberg, ziet vanaf de wal van de slotgracht hoe haar man, verstopt in de kist, zijn vrijheid tegemoet vaart.
De Groot was als pensionaris van Rotterdam een van de leiders van de ‘Staatse’ partij tijdens de zogenaamde bestandstwisten. Het begon als een religieuze strijd tussen Gomaristen en Arminianen, waarna dit conflict vanaf 1616 samenviel met de politieke machtsstrijd van raadspensionaris Van Oldenbarnevelt, die de soevereiniteit van de Staten verdedigde tegen de groeiende macht van stadhouder Maurits van het huis van Oranje.
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
Opsluiting in Slot Loevestein
In 1618 pleegde Maurits een staatgreep. Tijdens de Synode van Dordrecht in 1618 werd bepaald dat het standpunt van de Arminianen verwerpelijk was en verboden werd. De remonstrantse leden van de Staten van Holland werden hierop direct gevangen genomen. Ook De Groot werd samen met Van Oldenbarnevelt opgepakt. Na een half jaar voorarrest kreeg van Oldenbarnevelt de doodstraf en werd hij in 1619 onthoofd. De Groot werd vevoordeeld tot een levenslange gevangenisstraf in Slot Loevestein.
Een aantal jaar wachtte De Groot tevergeefs op genade van de stadhouder. Bij het uitblijven van gratie restte hem niets anders dan een ontsnappingspoging. Tijdens zijn gevangenschap in het slot las hij veel. De Groot mocht als geleerde vrijelijk boeken ontvangen vanuit Gorinchem die in een kist van anderhalve meter breed aan- en afgevoerd werden. Maria had gemerkt dat die boekenkist na een tijdje nauwelijks meer gecontroleerd werd en dat bracht haar op het idee om haar man daarin naar buiten te laten smokkelen.
De ontsnapping
Om de ontsnappingspoging tot een succes te maken trainde De Groot om zo stil en geruisloos mogelijk in een boekenkist te liggen. Elke training duurde twee uur, de duur van de reis naar Gorinchem.
Op de dag dat er in Gorinchem een jaarmarkt werd gevierd zag hij zijn kans schoon. De Groot kroop in de boekenkist en werd met behulp van het dienstmeisje Elsje van Houweningen uit het kasteel gedragen. Mede door de festiviteiten omtrent de jaarmarkt werd de boekenkist niet gecontroleerd en kon De Groot zonder veel problemen ontsnappen.
Hugo de Groot vlucht
Op 22 maart 1621, na bijna twee jaar gevangenschap, wist De Groot met de inmiddels beroemde list in de boekenkist te ontsnappen uit het kasteel. In het huis van een bevriende familie in Gorinchem stapte hij uit de benauwde boekenkist. Vermomd als ambachtsman vluchtte hij vervolgens via Antwerpen naar Parijs waar hij met enige onderbrekingen voor de rest van zijn leven in ballingschap zou verblijven. Het jasje dat hij tijdens zijn ontsnapping droeg, is bewaard gebleven en inmiddels in handen van Museum Rotterdam. Vanuit Parijs bond hij middels pamfletten direct de strijd aan met de Oranje partij in de Republiek en werd hij een van de grondleggers van de Nederlandse republikeinse traditie. Daarnaast bouwde De Groot in Parijs gestaag verder aan zijn oeuvre. Mede door zijn stijlvolle ontsnapping uit Loevestein, werd hij de beroemdste rechtsgeleerde van zijn tijd. Dat hij ook nu nog bekend is bleek in 2021. Voor het 400-jarige jubileum was van zijn ontsnapping uit Slot Loevestein verder o.a. lezingen en tentoonstellingen georganiseerd.
Bronnen:
Bronnen
- Gelderen, M. Van, ‘Slot Loevestein. Hugo de Groot ontsnapt in een boekenkist’, in: M. Prak ed., Plaatsen van herinnering. Nederland in de zeventiende en achttiende eeuw (Amsterdam 2006) 142-153.
- Valken, M. e.a., Kroniek der Nederlanden (Den Haag 1988)
