Oprichting van de SP

De Socialistische Partij (SP) heeft net als alle andere partijen grootse ambities voor het minister-presidentschap bij de komende verkiezingen op 15 maart. In 2012 leken ze in de peilingen even de grootste partij van Nederland te worden. Dat zou een historische doorbraak zijn geweest voor de partij, die sinds haar oprichting nimmer zo groot is geweest. De grondslagen van de SP werden gelegd in de jaren zestig.

Daan Monjé en Nico Schreven, beiden lid van de Communistische Partij van Nederland (CPN), richtten in 1964 het Marxistisch-Leninistisch Centrum (MLC) op, dat zich oriënteerde op de ideeën van Mao Zedong. De twee activisten werden vanwege deze actie uit de CPN gezet. De Maoïstische koers die de twee leden insloegen week namelijk te sterk af van het programma van de CPN. Het MLC onderhield contacten met China, en Daan Monjé reisde zelfs naar het land af om lid te worden van Mao’s Rode Garde.

Infiltrant

De Binnenlandse Veiligheidsdienst hield de communistische bewegingen in Nederland nauw in de gaten. Een geheime infiltrant werd naar het MLC gestuurd met als doel deze partij groter te maken. Op deze wijze hoopte de veiligheidsdienst de macht van de CPN te verkleinen, een duidelijke ‘verdeel-en-heers’ strategie. De infiltrant was onder andere grotendeels verantwoordelijk voor de oprichting van een MLC afdeling in Amsterdam. In 1968 werd hij ontmaskerd. Twee jaar later viel de MLC uiteen in de Kommunistiese Eenheidsbeweging Nederland (KEN) en de Marxistisch-Leninistische Partij van Nederland. Monjé en Schreven gingen verder in het KEN.

De SP

Wegens onenigheid tussen Monjé en Schreven viel ook het KEN uit elkaar in het begin van de jaren zeventig. Monjé vormde hierop de Kommunistiese Partij Nederland (KPN). Tezamen met Hans van Hooft en Koos van Zomeren leidde Monjé het KPN. Op 22 oktober 1972 werd de naam van de partij veranderd in de Socialistiese Partij (SP). Een reden die genoemd werd voor de naamswijziging is dat het meer ruimte bood voor ideologische verscheidenheid. Alle socialisten tezamen zouden zich thuis moeten kunnen voelen bij de SP. ‘Een actie moet zichzelf bedruipen’, luidde de partijleus. Middels vrijwillige bijdragen van omstanders en leden financierde de partij zichzelf. Het werkte goed, in 1976 kon de partij een eigen pand kopen, gesitueerd in Rotterdam. Deze bleef tot 2010 dienst doen als hoofdkwartier van de SP. De partij onderhield tevens nauwe contacten met allerlei mantelorganisaties om dichterbij arbeiders te staan.

Demaoïsatie

Het Maoïstische gedachtegoed hield geen stand. Historicus Gerrit Voerman spreekt van een proces van ‘demaoïsatie’. De SP maakte zich steeds meer druk over de wijze waarop het eraan toe ging in China; de gevolgen van Mao’s ‘Grote Sprong Voorwaarts’, een plan om het land in een rap tempo te industrialiseren, bleek een gigantische ramp. De ‘Culturele Revolutie’ trachtte in China het intellectuele leven te smoren, een project dat tevens slecht ontvangen werd in het westen. De demaoïsatie vond voornamelijk plaats in de jaren tachtig en de invloed van Monjé nam sterk af. Ex-lasser Jan Marijnissen nam de dagelijkse leiding van de partij over na het overlijden van Monjé in 1986. Marijnissen blies de partij nieuw leven in, en hij deed het etiket maoïstisch voorgoed verdwijnen.

De Tweede Kamer

Met een fractie van twee leden (Jan Marijnissen en Remi Poppe) kwam de SP in 1994 voor het eerst in de Tweede Kamer. Naar eigen zeggen werkt de partij sindsdien ‘binnen en buiten het parlement aan een maatschappij waarin menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit centraal staan'. Het ging daarna erg goed met de partij. in 2006 hadden ze zelfs 25 zetels in de Tweede Kamer. Jan Marijnissen trad in 2008 af wegens gezondheidsredenen. Agnes Kant nam toen het partijleiderschap over. Na tegenvallende gemeenteverkiezingen in 2010 trad ook zij af als leider. Emile Roemer werd daarna de nieuwe fractievoorzitter en zorgden ervoor dat de partij 15 zetels haalden in 2012. In 2017 staat de SP op 15 zetels.

Leestip:

Geschiedenis van de SP In Leiden moet het anders – Geschiedenis van een SP-afdeling, 1970-1982
Auteur: Bart van der Steen
ISBN: 9789087047931
Uitgever: Verloren
Winkelprijs: €19,–