Lawrence of Arabia

In het westen is Lawrence of Arabia haast een cultfiguur. Hij ging gekleed in Arabische kledij, streed zij aan zij met Arabieren in de woestijn en verkoos anonimiteit boven roem. Zijn bijdrage aan de Arabische opstanden tegen de Osmanen tijdens de Eerste Wereldoorlog was naar eigen zeggen aanzienlijk. Arabische geschiedschrijvers en ook kritische westerse historici stellen dat zijn bijdrage van ondergeschikt belang was. Wie was Lawrence of Arabia, en was zijn rol in de Arabische opstand belangrijk?

Jeugd

In 1888 werd Thomas Edward Lawrence geboren in Wales. Hij studeerde geschiedenis en had een grote interesse in archeologie. In 1909 vertrok hij naar Syrië. Hier assisteerde hij bij archeologische opgraven. Hij raakte geïntrigeerd door de Arabische cultuur, leerde de taal en steunde de Arabische onafhankelijkheidsstrijd tegen de Turkse overheersers.

Eerste Wereldoorlog

In de Eerste Wereldoorlog koos Turkije, toen nog het Osmaanse Rijk, de kant van het Duitse Rijk en Oostenrijk-Hongarije. Lawrence meldde zich kort na het uitbreken van de oorlog aan bij het leger en werd door de inlichtingendienst van het Britse leger gestationeerd in Cairo. In 1916 begon de Arabische Opstand tegen het Osmaanse Rijk. Lawrence voerde in opdracht van de Engelse generaal Allenby samen met Arabische opstandelingen onder leiding van Feisal en Abdoellah een guerrillaoorlog tegen Turkse doelen. In 1918 wisten Feisal en Lawrence Damascus in te nemen. Hier werd Feisal door de Arabische stammen uitgeroepen tot koning. Lawrence was enige maanden verantwoordelijk voor het militaire en burgerlijke bestuur.

Vrede van Versailles

Tijdens de vredesconferentie van Versailles adviseerde Lawrence als hartstochtelijk voorstander van Arabisch zelfbestuur de Arabische delegatie. Hij demonstreerde hier bewust zijn loyaliteit door zijn Arabische kleding te dragen. Hoewel Lawrence propageerde voor Arabisch zelfbestuur, wist hij niet te voorkomen dat het Arabische deel van het voormalige Osmaanse Rijk werd opgedeeld in Britse en Franse invloedssferen. De Fransen kregen mandaten in Syrië en Libanon en stootten Feisal van zijn troon in Damascus. Toen het Verdrag van Versailles in 1919 werd ondertekend nam Lawrence, verontwaardigd over het beleid van de grote mogendheden, ontslag uit het leger. Hij weigerde Koninklijke onderscheiding en probeerde de Britse regering door middel van artikelen en boeken van zijn visie te overtuigen. Lawrence publiceerde onder andere het vaak herdrukte Revolt in the Dessert. In Nederland kwam dit in 1927 uit als onder de titel ‘Arabië in opstand’. In 1921 was bij de te toenmalige minister van koloniën Winston Churchill in dienst als Arabië-deskundige. In 1922 nam hij onder een schuilnaam dienst als soldaat, eerst bij de landmacht en later bij de RAF. In 1935 kwam hij bij een motorongeluk om het leven.

Recent onderzoek

Recent archeologisch onderzoek in de woestijn van Jordanië heeft geleid tot de vondst van een aantal artefacten die het verhaal van Lawrence lijken te bevestigen. Hoewel zijn verhaal lange tijd door Arabische en ook westerse historici in twijfel werd getrokken, lijkt het nu bevestigd te worden. Kogels, patronen en patroonhouders werden aangetroffen op plaatsen waar Lawrence beschreef dat gevechten plaatsvonden. Ook werden gefortificeerde plaatsen en kampen van Osmaanse, Britse en Arabische troepen aangetroffen op plaatsen aangegeven door Lawrence. Het verhaal van Lawrence lijkt hiermee bevestigd te zijn. Dit artikel is eerder verschenen op isgeschiedenis.nl en aangepast vanwege recent onderzoek naar het onderwerp.