Koning Willem II: wil de echte held opstaan?

Over de rol van koning Willem II in de slag bij Waterloo (1815) tegen Napoleon is al veel geschreven en gediscussieerd. Door sommigen wordt hij omschreven als ‘de held van Quattre-Bras en Waterloo’, voor anderen was hij een brokkenpiloot die de hele veldslag in de weg liep. Het toont in ieder geval goed hoe de slag later werd ingezet als propagandamiddel.

‘Gij herinnert u dien Oranje-vorst, die daar zijn bloed vergoot voor de vrijheid van Europa, en door zijn moed en zijne krijgsdeugd den luister verhoogde van een geslacht, dat zoo veel kampvechters voor de zaak des Vaderlands heeft voortgebragt.’ Aldus Willem Jan Knoop, schrijvend in het jaar 1855, duidelijk met grote sympathie voor de Nederlandse vorst en zijn soldaten. Het herdenken van Waterloo in de 19e eeuw was enigszins vergelijkbaar met de Tweede Wereldoorlog nu; veteranen werden geëerd als helden.

Propaganda voor het koningshuis

Ook voor koning Willem I kwam de slag goed uit. Zijn gewonde zoon was voor iedereen het bewijs dat de Oranjes niet slechts vanwege buitenlandse druk op de troon zaten maar bereid waren hun leven te geven voor de publieke zaak. Willem II ontving een nationale onderscheiding en verschillende standbeelden.

Engelse visie

De Engelse geschiedschrijvers brachten een heel ander beeld naar voren. Volgens hen liep de Nederlandse kroonprins alleen maar in de weg tijdens de gevechten. Daarnaast waren zijn troepen ook nog eens incompetent en onervaren. De overwinning was puur te danken aan de Britse soldaten en hun generaal, de hertog van Wellington, want ook de Pruisische hulp werd systematisch gebagatelliseerd.

Herziening Nederlandse inbreng

Onder andere Jeroen van Zanten, biograaf van Willem II, heeft onlangs gepleit voor herziening van het dominante beeld, waarin de overwinning door de Engelsen werd behaald en de Nederlanders geen rol van betekenis speelden. Er zou meer aandacht moeten komen voor de positieve Nederlandse inbreng. Het idee dat Nederland weinig presteerde blijft echter hardnekkig. De verwarring wordt goed geïllustreerd door de aangehaalde uitspraken van Wellington. Terwijl de ene historicus beweert dat de hertog de prins ‘dapper maar incompetent’ noemt, citeert de ander de uitspraak dat de ‘Nederlandse prins zo goed dirigeerde dat hij geen aansturing nodig had’.