Chris Beekman: de politiek bewuste kracht achter De Stijl

Themamaand 100 jaar De Stijl – Chris Beekman (1887-1963) was tekenaar en schilder. Hij was een opvallende verschijning binnen De Stijl. Zijn politieke bewustheid en maatschappelijke betrokkenheid resulteerden in een breuk met de populaire kunstbeweging. Beekman gebruikte de armoede van de jaren dertig om zichzelf te profileren als kunstenaar.

Chris Beekman werd in 1887 geboren in Den Haag. Vanaf zijn dertiende deed hij werkervaring op in een aardewerkfabriek. Hij vertrok hier negen jaar later om zich volledig op kunst te richten. Al op jonge leeftijd ontwikkelde Beekman een grote politieke interesse. In Parijs aanschouwde hij het werk van de Franse schilder Théophile-Alexandre Steinlen. Hij raakte diep onder de indruk van zijn vele schilderijen van straattaferelen. Beekman besloot om de maatschappelijke armoede als leidraad te gebruiken voor zijn schilderwerk. Veel van zijn schilderijen bestonden dan ook uit het plattelandsleven en de arme arbeiders.

Ontmoeting met Van der Leck

Beekman kon het erg goed vinden met links-radicale kunstenaars als Robert van ’t Hoff en Bart van der Leck. Deze band ontstond in Laren, waar hij de kunstenaars ontmoette. Beekman nam veel ideeën van Van der Leck over in zijn eigen schilderijen, waaronder ook veel abstractie. Dit werk vormde een voorzichtig begin van een nieuwe kunststroming. Net als Van der Leck sloot hij zich in 1917 aan bij het tijdschrift De Stijl. Het tijdschrift was het begin van een gelijknamige invloedrijke kunstbeweging die wilde afrekenen met de hedendaagse kunst. Zijn werk 'compositie' uit 1920, dat alleen bestond uit primaire kleuren, was sterk beïnvloed door De Stijl.

Breuk met De Stijl

In 1919 brak Beekman alweer met De Stijl. Aanleiding was een ruzie met Theo van Doesburg, die Beekman verweet De Stijl te willen positioneren. De communistische Beekman wilde een petitie van Nederlandse kunstenaars opzetten om de communicatie met Russische geestverwanten te realiseren. De Nederlandse regering had het contact met Rusland toen al verbroken wegens de Russische revolutie. Hij was ervan overtuigd dat De Stijl ook de stroming zou zijn van Russische kunstenaars van de communistische revolutie. Andere leden van De Stijl, waaronder Van Doesburg, vonden niet dat de ideeën van De Stijl in verband moesten staan met politieke denkbeelden.

Figuratieve kunst

Hoewel Beekman an al vrij snel De Stijl verliet, betekende dit niet dat hij stopte met abstract schilderen. Pas vanaf 1922 richtte hij zich steeds meer tot het maken van figuratieve kunst. Vanaf toen was de breuk met De Stijl goed zichtbaar in zijn werk. De armoede uit de beginjaren dertig vormden de hoofdmoot van veel schilderijen die Beekman vanaf de jaren dertig maakte.

Beekman en De Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog nam Beekman actief deel aan het verzet. Ondertussen bleef hij actief als schilder en tekenaar, ondanks dat hij zich weigerde in te schrijven bij de Nederlandsche Kultuurkamer. Als kunstenaars zich weigerden om in te schrijven, mochten ze hun ambacht niet meer uitoefenen. Hij beeldde in zijn latere werk vooral het verzet en nazipraktijken uit. Beekman kreeg in 1962 een hersenbloeding, waarna zijn gezondheid snel achteruit ging. Hij overleed in 1964.