5 beroepen die uit het straatbeeld zijn verdwenen
Het Nederlandse straatbeeld is in de twintigste eeuw flink veranderd. Dat komt onder andere doordat verschillende beroepen in de loop der tijd verdwenen. De kargadoor moest bijvoorbeeld het veld ruimen omdat hij de concurrentie met gemotoriseerde voertuigen niet aan kon. En wie weet nog wat de porder deed? De ontwikkelingen van de moderne tijd zorgden dat heel wat nostalgische beroepen uit het straatbeeld verdwenen. In dit artikel hebben we er een paar voor je uitgelicht.
De klompenmaker
Je ziet ze heel soms nog op een braderie, maar het beroep van de klompenmaker is vrijwel geheel uitgestorven. Telde Nederland in 1949 nog ruim 1200 klompenmakers, tegenwoordig zijn dat er nog maar 15. Tegen de opkomende schoenenindustrie, die goedkoop en modieuze leren schoenen op de markt bracht, kon de klompenmaker niet op.
De bruggentrekker of ‘kargadoor’
Vroeger gebruikten mensen vaak handkarren om grote goederen of handel in de stad te verplaatsen. Wanneer de lading te zwaar was om zelf over een steile brug te duwen, kon men voor een paar cent een bruggentrekker laten helpen. De sterke karrentrekker dankte zijn bijnaam aan de kreet ‘Kar ga door!’ die hij uitriep tijdens het trekken. Lees hier meer over enkele bekende Amsterdamse bruggentrekkers uit de geschiedenis.
De porder
Voordat wekkers waren uitgevonden, leefde men met de natuur. Je stond op wanneer het licht werd of de haan kraaide, en ging naar huis wanneer de zon onderging. Toen de industrialisatie begon, moesten steeds meer arbeiders op vaste tijden in de fabriek zijn. Daarvoor werd de porder ingeschakeld. Met een stok tikte hij op een afgesproken tijd op het raam of op de voordeur om de arbeiders te wekken. De uitvinding van de wekker maakte een einde aan zijn beroep.
De scharensliep
Vroeger had de scharenslijper, ook bekend als de scharensliep, overal waar hij kwam veel werk te doen. De komst van onderhoudsvrije en roestvrijstalen messen en scharen en het groeiende gemak waarmee we tegenwoordig spullen weggooien maakte daar een einde aan. Geleidelijk aan is na de Tweede Wereldoorlog de scharensliep uit het straatbeeld verdwenen.
De melkboer
Vanaf halverwege de 19e eeuw werd het gebruikelijk dat de melkman dagelijks van het platteland naar de stad trok om zuivelproducten bij de mensen te leveren. De melkman, ook wel de melkboer genoemd, verdween langzaamaan uit het straatbeeld door zware concurrentie van de opkomende supermarkten.
Afbeeldingen:
- ‘Klompenmaker’, fotograaf en datum onbekend (public domain) via Wikimedia Commons.
- ‘Momenten uit het Amsterdamse straatleven. “Kikki” de “Kargadoor” van den brug over de Prinsengracht bij de Reestraat’, circa 1905. Briefkaart uitgave van Berg Co (creative commons) via Beeldbank Stadsarchief Amsterdam.
- ‘Porder Ome Jan (J.H. Waart) uit de Palmstraat heeft nog maar een paar klanten die vroeg gewekt moeten worden en verdient daar een kwartje (25 cent) tot 6 stuivers (30 cent) per week mee’, Amsterdam, 15 november 1947. Ben van Meerendonk/AHF, collectie IISG (creative commons) via Flickr.
- ‘Voorjaar in Amsterdam, lunchtijd van de scharensliep’, 10 maart 1953. J. D. Noske/Anefo (public domain) via Nationaal Archief.
- ‘Melkboer in nauwe straat’, 23 mei 1967. Jac. de Nijs/Anefo (public domain) via Nationaal Archief.
