Geschiedenis van de klompen

Vraag voor de lol eens een willekeurige toerist in Amsterdam om drie typisch Nederlandse dingen op te noemen. Negen van de tien zal waarschijnlijk de ‘wooden shoes’ in hun lijstje zetten. Er zijn immers maar weinig zaken die zo algemeen met ons kleine landje worden geassocieerd als de klompen. Maar waar komen deze houten schoenen eigenlijk vandaan.

Minstens achthonderd jaar oud

De exacte origine van de klomp is lastig te achterhalen. Er zijn vermoedens dat diverse Europese volkeren in de oudheid houten schoeisel droegen, maar zeker is dit niet. Dit komt doordat hout, in tegenstelling tot brons en metaal, snel wegrot in de aarde. Er zijn daardoor maar weinig archeologische bewijzen om deze beweringen te ondersteunen. De oudste Nederlandse klomp is gevonden op de Nieuwendijk in Amsterdam en dateert uit ongeveer 1230. Hieruit blijkt dat de Hollanders in elk geval achthonderd jaar geleden al klompen droegen.

Stevige werkschoenen

Vanaf de zestiende eeuw won de klomp steeds meer aan populariteit. Omdat de schoenen uit één stuk werden gemaakt waren ze uiterst stevig. Gecombineerd met hun relatief lage prijs maakte dit de klompen uiterst geschikt voor landarbeiders en werklieden. In andere landen, zoals Frankrijk, België en Zweden werden er ook houten schoenen geproduceerd. Dat de klompen in Nederland zo goed aansloegen, kwam door het natte klimaat. Het houten schoeisel bood de voeten namelijk een uiterst effectieve bescherming in het modderige Nederlandse landschap.

Concurrentie van leren schoenen

De klompen ontwikkelde zich zodoende tot de schoenen voor werklieden en boeren. Dankzij de toenemende populariteit ontwikkelde zich er zelfs een aparte ambachtstak voor: de klompenmakers. Rond 1890 bereikte deze industrie haar hoogtepunt. Vanaf dat moment kregen de klompen echter steeds meer concurrentie van leren schoenen. Rond die periode kwam namelijk de schoenindustrie op, waarin leren schoenen massaal in fabrieken werden geproduceerd. De prijs van dit schoeisel daalde daardoor enorm. Leren schoenen waren voorheen onbetaalbaar geweest voor boeren en arbeiders, maar nu kwamen ze ook voor hen binnen handbereik. Hierdoor verloren de klompen steeds meer terrein aan deze schoenen.

Klompenmachine

Tijdens de Eerste Wereldoorlog kende de klomp nog een kortstondige opleving. Door de oorlog kwam de aanvoer van leer naar Nederland stil te liggen, waardoor velen noodgedwongen weer op de klomp overstapten. Begin twintigste eeuw was de klompenmachine uitgevonden, waarin houten schoenen op mechanische wijze met een mal werden geproduceerd. De productie van de klompen schoot hierdoor omhoog, waardoor de klompenmakers de nieuwe vraag makkelijk aankonden.

Verdwenen uit straatbeeld

Tot 1945 werden klompen algemeen geaccepteerd. Tijdens de naoorlogse economische opleving veranderde dit echter. Door de toenemende beschikbaarheid van leren schoenen begonnen Nederlanders het dragen van klompen als een symbool van armoede te zien. Zo raakte het houten schoeisel steeds meer uit de mode. In steden verdwenen ze geheel uit het straatbeeld.

Nog steeds geschikte werkschoenen

Dit betekent echter niet dat er tegenwoordig geen klompen meer worden gemaakt. De houten schoenen zijn nog steeds stevig en uiterst geschikt voor ons modderige landschap. Op het platteland dragen boeren nog steeds klompen voor werk op de akker. Daarnaast komt de vraag naar houten schoenen ook uit een andere hoek. Het toerisme naar Nederland zit al jaren in de lift en toeristen vinden het geweldig om deze houten schoenen als aandenken aan hun bezoek aan ons land mee te nemen. Zo leeft deze achthonderd jaar oude ambacht nog steeds voort.