Geschiedenis Magazine nr 3 van 2019

Dit nummer gemist maar wil je komend nummer niet missen? Neem vóór donderdag 9 mei een abonnement, dan ploft het nieuwe nummer omstreeks 24 mei bij je thuis op de mat!

Napoleon zette fake news in

Napoleon op de brug bij Arcole, die in 1796 met de revolutionaire Franse vlag in de hand zegeviert over de Oostenrijkse troepen. Dit beroemde en indrukwekkende schilderij brengt helder over: dit is een geweldige generaal. Napoleon wás ook een goed militair, maar het oversteken van de brug bij Arcole verliep in het echt niet zo heroïsch. Sterker, het was een andere Franse generaal die later de brug innam en Napoleon zelf viel in een greppel en kwam tot aan zijn nek in het water te staan. Alleen kwam niemand in Parijs dit te weten: Napoleon verspreidde fake news. En dit was lang niet de enige keer. Jasper Buiting vertelt de sterke verhalen die meehielpen om Napoleons imago op te krikken.

Geboorte moderne krant

In de Gouden Eeuw gingen heel veel Nederlanders naar school, waardoor er veel meer mensen konden lezen en schrijven dan in omringende landen: 40% van de vrouwen, 60% van de mannen. Bovendien was de Republiek der Verenigde Nederlanden tamelijk tolerant: anders dan in bijvoorbeeld Engeland en Frankrijk, waar slechts één officiële staatskrant werd gepubliceerd, was hier concurrentie toegestaan. In de 17de eeuw werd dan ook de moderne krant als massamedium geboren. Nicoline van der Sijs, bekend van vele boeken over taalgeschiedenis, vertelt over haar nieuwe onderzoek naar deze vroege kranten. Hielden ze rekening met hun grote publiek?

Vertrouwde vreemde Middeleeuwen

De Middeleeuwen… toen geloofden ze toch dat je van de wereld af kon varen en toen deden kruisridders voor ze naar Jeruzalem vertrokken, hun vrouw toch een kuisheidsgordel om? ‘Het is middeleeuws om de klok een uur terug te moeten zetten’, zei pas nog een politicus in de discussie rond de afschaffing van de zomertijd. Jef Janssens, die zo'n beetje alles van de middeleeuwer en zijn denkwereld weet, laat zien waar zulke uitspraken vandaan komen. De Middeleeuwen blijken het ideale projectiescherm voor emoties uit andere tijden. Wél écht middeleeuws is: eten met je ellebogen van tafel!

De zwaarste wedstrijd aller tijden

Op 28 april 1919 begon de Omloop van de Slagvelden. De deelnemende wielrenners reden bijna 2000 kilometer in ongenadig weer over de door de Eerste Wereldoorlog verwoeste wegen van Noord-Frankrijk en België. Het duurde twee weken.  Sommige deelnemers overnachtten noodgewongen in een loopgraaf en sprongen de volgende morgen min of meer gebroken weer op hun fiets. Het was een unieke wedstrijd, maar niet alleen omdat hij zo zwaar was. Het was ook een uitzinnige herdenking van de oorlog die net een half jaar voorbij was. Uiteraard mochten mannen uit de verliezende landen niet meedoen, constateert Pieter Huistra.

Oldenbarnevelt

Vier eeuwen geleden werd op 13 mei 1619 Johan van Oldenbarnevelt terechtgesteld. Zijn grote tegenstrever was Maurits van Oranje. Juist vanwege de betrokken heid van het Oranje-huis is Oldenbarnevelts dood nooit groots herdacht. Dit jaar is dat anders. Zelfs politici roeren zich. Dit heeft alles te maken met de aanstaande verbouwing van het Binnenhof. Volgens de overlevering werd Van Oldenbarnevelt na zijn onthoofding namelijk bijgezet in Hofkapel van het complex. Nu is deze kapel eind 19de eeuw weliswaar afgebroken, maar de grafkelders zijn nog altijd aanwezig. De verbouwing is volgens sommige Kamerleden een mooie gelegenheid om op zoek te gaan het lijk van Van Oldenbarnevelt. Diederik Smit, kenner van de geschiedenis van het Binnenhof, buigt zich over de vraag wat ze zullen vinden.

Moffenmeiden

We kennen de beelden: ‘moffenmeiden’ die tijdens de bevrijdingsfeesten worden kaalgeschoren. Dat was geen ‘normale’ straf, zoals opsluiting of een boete. Haar is zichtbaar en geeft identiteit. Door hun haardracht geven en gaven mensen uiting aan wie zij zijn, of wie zij toebehoren. Denk maar aan de kapsels van de oorspronkelijke bewoners van Amerika, voor elk volk anders. Of aan de vlechten, het opgeschoren haar en de pony van traditioneel geklede Marker meisjes en vrouwen. Kaalscheren is dan ook vooral een symbolische daad. Rianne Oosterom bespreekt waarom de ‘moffenmeiden’ juist zo gestraft werden.

Elfstedentocht in oorlogswinters

Een Elfstedentocht.... zou het ooit nog kunnen? Toevallig waren de oorlogswinters streng en werden er in moeilijke omstandigheden twee gehouden. Van de Duitsers mocht het: ze waren zeer gecharmeerd van de Friese schaatsmarathon. Sporthistoricus Jurryt van de Vooren vertelt over de tochten van 1941 en 1942.