Had Beowulf een of meerdere schrijvers?

Al twee eeuwen lang wordt er gediscussieerd en gespeculeerd over het heldendicht Beowulf. Een van de grootste discussies over het gedicht is of het door één of meerdere auteurs is geschreven. Op 8 april 2019 is er echter een onderzoek gepubliceerd dat mogelijk aantoont dat het epische gedicht het werk van één auteur was. Met het gebruik van de techniek stylometrie kwamen de onderzoekers erachter dat het gedicht één samenhangende schrijfstijl had.

Wat was de Beowulf?

Beowulf is een Oudengels heldendicht en het oudste voorbeeld van een in volkstaal geschreven Europees epos. De gebeurtenissen van het verhaal spelen zich af in de vroege zesde eeuw, al wordt er vermeend dat het verhaal geschreven is tussen het jaar 700 en 750. Oorspronkelijk bleef het gedicht naamloos, maar sinds de negentiende eeuw kennen wij het gedicht onder de naam van de held van het verhaal: Beowulf. Deze held heeft zelf niet bestaan, al bestaat er wel bewijs van het bestaan van andere karakters en gebeurtenissen uit het verhaal.

De strijd van Beowulf in Denemarken

Het eerste deel van het verhaal begint in Denemarken waar koning Hrothgar al twaalf jaar geterroriseerd wordt door het monster Grendel. Elke nacht bezoekt Grendel Hrotghars ontvangsthal (Heorot) en ontvoert zijn mannen om hen vervolgens te verslinden. Onverwachts krijgt de koning echter hulp van Beowulf, de jonge neef van koning Hygelac der Gauten (Geats). Beowulf arriveert met zijn mannen om Heorot te bevrijden van Grendels aanvallen. Wanneer de koning naar bed gaat blijft Beowulf in de zaal om te wachten op Grendel. Tijdens het gevecht tussen Grendel en Beowolf rukt Beowulf de arm van het monster af en Grendel vlucht.

De volgende dag wordt de overwinning gevierd en wanneer het donker wordt gaan de krijgers gerust slapen. Deze avond wordt Heorot echter aangevallen door Grendels moeder, waardoor een van Hrothgars mannen sterft. Beowulf vertrekt de volgende ochtend naar de grot van Grendels moeder en vermoordt haar. Na zijn overwinning keert Beowulf vol trots weer terug naar zijn eigen koning.

Beowulf verslaat de draak

Tijdens het tweede deel van Beowulf overlijden zowel koning Hygelac en zijn zoon. Dit betekent dat Beowulf als neef van de koning nu zijn opvolger is. Voor vijftig jaar regeert Beowulf in vrede tot een draak het land terroriseert. De inmiddels wat oudere Beowulf gaat een lange strijd aan met de draak. Het wordt echter duidelijk dat Beowulf niet langer de jonge strijder is die hij vroeger was. Veel van zijn krijgers verlaten daarnaast het gevecht. Uiteindelijk slaagt Beowulf erin om de draak te verslaan, al is Beowulf zelf na het gevecht ernstig gewond. Het gedicht eindigt met Beowulfs begrafenis, waarna zijn mannen de dood van hun koning betreuren.

De context achter Beowulf

Het volledige verhaal is te vinden in het manuscript Cotton MS Vitallius A XV, dat bewaard wordt in de British Library in Londen. De volledige versie van het verhaal verscheen pas in 1815 in druk. Sinds de publicatie van de Beowulf in 1815 wordt er veel gediscussieerd over het heldendicht. Een van de grootste discussies over het verhaal is hoeveel auteurs Beowulf had. De andere grote discussie gaat over wanneer het verhaal precies geschreven is. Men wil specifiek weten of het geschreven is voor of ná de bekering van de heidense geloven naar het christendom. Onderzoekers weten namelijk niet zeker of het verhaal vanuit een christelijk of heidens oogpunt is geschreven. De karakters zijn namelijk allemaal heidens, maar sommige onderzoekers denken dat de gebeurtenissen zich in een meer christelijke context afspelen.

Had Beowulf meerdere schrijvers?

Verschillende onderdelen van het gedicht zouden kunnen aantonen dat het gedicht door verschillende auteurs is geschreven. De thema’s uit het verhaal zijn gelijk aan andere verhalen uit het Germaanse geloof en mythologie. Beowulf lijkt in het verhaal echter meer onbaatzuchtig dan andere helden uit de Germaanse en zelfs Griekse mythologieen. Daarnaast wordt er in het verhaal verwezen naar bijbelse figuren als Kaïn en Abel. Ook is het in het gedicht zelf duidelijk te zien aan het handschrift dat een van de scribenten halverwege een zin stopt, waarna een ander de zin afmaakt. Dit zou verder bewijs kunnen geven volgens dat Beowulf een gezamenlijk project was van meerdere personen, waar langere tijd over werd gedaan.

Een samenhangende schrijfstijl

Er is door de jaren heen veel onderzoek gedaan naar het aantal auteurs van de tekst. Onderzoekers hebben al uitgebreid het woordgebruik, de thema’s en de schrijfstijl onderzocht om te kunnen achterhalen of het gedicht door een enkele auteur is geschreven. De discussie kreeg nieuw leven toen JRR Tolkien, schrijver van Lord of the Rings naar buiten bracht dat hij dacht dat het gedicht één auteur had. Het onderzoek uit 2019 om deze hypothese te ondersteunen, werd uitgevoerd met stylometrie. Zo konden de onderzoekers de tekst analyseren op het metrum, hoe vaak een combinatie van letters werd gebruikt en woordgebruik. De onderzoekers konden hierna concluderen dat alhoewel er te zien is dat er onderbrekingen zijn in de tekst, er niets aanduidt dat de stijl van het gedicht hierna significant verandert.

Beowulf had één auteur

Er werd eerder door velen geloofd dat het eerste deel van het verhaal dat zich in Denemarken afspeelt mogelijk door één schrijver was bedacht, en het deel waar Beowulf de draak verslaat door een ander. Nu het gedicht uit één gezamenlijke schrijfstijl lijkt te bestaan vragen de onderzoekers zich af of het onderscheid tussen deze twee delen simpelweg onderdeel is van hoe men vroeger structuur gaf aan teksten.

Het gebruik van stylometrie zal wellicht nieuwe mogelijkheden geven in het ontcijferen van andere oude teksten. De discussie over Beowulf en het aantal van zijn auteurs zal echter waarschijnlijk nog lange tijd doorgaan. Het onderzoek dat stylometrie gebruikte om het gedicht te analyseren is sinds 8 april 2019 te lezen in Nature Human Behaviour.