Ontstaan van de badkamer: van tobbe tot bad en van lampetkan tot wastafel

Een huis zonder badkamer we ons tegenwoordig nauwelijks voorstellen. Toch was er een tijd dat huizen geen bad of wc hadden. Dit gold het grootste deel van onze geschiedenis zelfs als een uitzonderlijke luxe, alleen voor de rijken weggelegd. Pas sinds een eeuw treffen we ze ook in de huizen van ‘de gewone man’aan.

Niets is meer comfortabel dan ’s morgens een douche nemen om de dag goed en schoon te beginnen, of na het werk je schoudertas van je afgooien en even heerlijk in bad gaan. Er was echter een tijd dat niemand nog van een douche had gehoord. Tot 1853 kende Nederland immers geen leidingnetwerk.

Daarvoor was in bad gaan een stuk omslachtiger. De Romeinen introduceerden badhuizen in ons land, maar deze gebouwen raakten na de val van het Romeinse Rijk in onbruik. Op het platteland kon men tijdens de middeleeuwen nog wel eens een duik in een meer of rivier nemen, maar in de stad was men aangewezen op waterputten. Wie een bad wilde nemen, moest het water emmer voor emmer omhoog takelen en naar huis dragen, een uiterst zwaar en tijdrovend kwarwei. Zeker niet iedereen had toen dan ook een bad in zijn huis, dat was slechts voor de allerrijksten weggelegd. Zij konden zich immers bedienden veroorloven, die het bad voor hen vulden.

Niemand had ooit van ‘doortrekken’ gehoord

We spreken over dezelfde periode dat het toilet zoals wij dat kennen, nog moest worden uitgevonden. Doortrekken, bril erop, porseleinen pot. Niemand had er ooit van gehoord. In plaats daarvan moest men zich tevredenstellen met een po, die men meestal leeggooide in de plaatselijke sloot of gracht. Steden roken vroeger daarom lang niet altijd even fris. Pas in de tweede helft van de negentiende eeuw deden de eerste wc’s met doorpoelmechanismes hun intrede in ons land. Ze waren in eerste instantie nog lang niet overal verplicht. Nederlandse woningen werden pas vanaf 1910 voorzien van een apart toilet.

Pas in 1965 werd het verplicht nieuwbouwwoningen van een badkamer te voorzien. Zo lang is het dus nog niet dat we het ‘normaal’ mogen vinden dat een huis een badkamer en toilet heeft. Met deze kennis in het achterhoofd, wordt het als een stuk begrijpelijker waarom mensen in de jaren zeventig zo blij waren met een nieuwbouwflat. Ineens hadden mensen een badkamer, met een douche en een wastafel. Een paar decennia daarvoor was dit immers nog een ongekende luxe. Nu kon iedereen ineens ’s morgens gewoon een frisse douche nemen. Tegenwoordig weten we niet beter. Voordat we met onze Tommy Hilfiger rugzak op de fiets stappen, hebben we onze eerste lijfelijke poetsbeurt al gehad. 

Persoonlijke hygiëne staat nu hoog in het vaandel

Het heeft te maken met de aanleg van de juiste waterleiding en afvoeren dat het mogelijk is deze sanitaire voorzieningen te bouwen. De introductie van het rioolstelsel was dan ook absoluut noodzakelijk voor de komst van de wc met doorspoelmechanisme. 

In navolging van het toilet werden het lavet en de lampetkan vervangen door een wastafel met kraan. Daarnaast vond ook de douche vanaf de jaren ‘60 steeds vaker haar weg naar de Nederlandse badkamers. Dit leidde er ook toe dat men tgels in de badkamer ging gebruiken. Een douche geeft namelijk nogal wat spattend water. Daarom werden badkamers standaar betegeld, heel anders dan het behang en de stoffen die in de eeuwen daarvoor een ruimte aankleedde waar een badkuip stond. 

Al met al raken we steeds meer gewend aan deze sanitaire voorzieningen en kun je het je niet meer voorstellen dat het ooit anders is geweest. Persoonlijke hygiëne staat tegenwoordig hoog in het vaandel en mensen worden fris en fruitig met hun Laauw tas op het werk of op school verwacht. Dat vinden we nu heel gewoon. 

Wist je dat douchen, in tegenstelling tot het nemen van een bad, in het begin vooral gezien werd als heilzaam en therapeutisch? De masserende werking van een (harde) waterstraal werkte immers reinigend, zowel voor het lijf als de geest. Zo meende men. En eigenlijk voelt het voor veel mensen nog zo.