Vlag van Nepal met op de achtergrond de Kyanjin vallei

Geschiedenis van Nepal

De vlag van Nepal is misschien wel de meest opvallende vlag van alle landen in de wereld. Waar de meeste landen zijn meegegaan met de rechthoekige vorm zoals die gewoon is in West-Europa, heeft Nepal vastgehouden aan de dubbele driehoek, zoals dat in Zuid-Azië gewoon was. Het laat zien hoe onafhankelijk Nepal zich opstelt naar de rest van de wereld. Hoewel het land nooit veroverd is door buurlanden als China, Tibet en de verschillende rijken op het Indische subcontinent, heeft het geen rooskleurige geschiedenis gehad. Die geschiedenis kent, net als het landschap, vele pieken en dalen.

De Newar: volk tussen twee grote beschavingen

De vroege geschiedenis van Nepal is uitgebreid beschreven in de legendes van de Newar, de inheemse bevolking van het gebied dat tegen de Himalaya ligt. De cultuur in het gebied werd sterk beïnvloed door de Indische volken. In veel legendes zijn dan ook zowel boeddhistische als hindoeïstische elementen terug te vinden. Vanaf de 4e of 5e eeuw na Christus werd het gebied bestuurd door Indische families, terwijl het gros van de bevolking geen Indo-Europese etniciteit had.

Toen er in de 6e eeuw na Christus een groot Tibetaans koninkrijk ontstond ten noorden van de Himalaya, werd er een route door een bergpas in gebruik genomen die contact met Tibet en China makkelijker maakte. Gelegen tussen de rijke Oost-Aziatische en Zuid-Aziatische beschavingen van die tijd, profiteerde Nepal enorm van de handel. Het gebied veranderde in een groot cultureel en economisch centrum. De handel werd echter steeds meer gehinderd door de oorlogen tussen Tibet en China die vanaf het jaar 750 regelmatig oplaaiden. De belangrijke positie van Nepal binnen Azië was daardoor al snel verleden tijd.

De Malla’s en de koninkrijken van Nepal

In de 10e eeuw na Christus begon de periode van de Malla-dynastie in Nepal. De Hindu-koningen hadden tot die tijd de gebruiken en de cultuur van hun onderdanen geaccepteerd. Met de Malla’s veranderde dat. Zij legden wetgeving op basis van de Hindoeïstische leer op en ontmoedigden boeddhistische en inheemse gewoontes en gebruiken.

Na de heerschappij van koning Yaksha Malla in 1482 werd het koninkrijk opgesplitst in drie delen: Kathmandu, Patan en Bhaktapur. Alle drie de zonen van Yskha Malla kregen een eigen deel van Nepalvallei toegewezen. Naast deze grote drie koninkrijken waren er nog veel meer kleine vorstendommetjes die tegenwoordig onder Nepalees grondgebied vallen, maar in die tijd onafhankelijk van elkaar opereerden. Één van deze mini-koninkrijken was Gorkha, waar de Shah-familie aan de macht was. Dit gebied begon in de 18e eeuw een belangrijkere rol te spelen. Prinhvi Narayan Shah versloeg in 1769 de Malla’s en verenigde de drie koninkrijken van de Nepalvallei. Deze verovering wordt gezien als het begin van het land Nepal, zoals we dat nu nog kennen.

De shah’s en de Interne en externe machtsstrijd

Vanaf 1769 probeerden de Shah’s het land te centraliseren. Dit deden ze door de adel naar de hoofdstad Kathmandu te brengen. Door adellijke families te betrekken bij de nationale politiek, werd de kans kleiner dat ze in opstand zouden komen. De centralisatiepolitiek verliep echter niet vlekkeloos. Er was veel weerstand in de afgelegen regio’s en het doorvoeren van nieuwe wetten verliep daarom stroef. Daarnaast werden pogingen om de hele Himalaya onder controle van de Shah’s te krijgen gedwarsboomd door oorlogen met China, Tibet, de Sikhs uit noord-India en Brits Indië.

De adel probeerde zich ondertussen in de hoofdstad te verzetten tegen het koningshuis. Meerdere adellijke families wilden de macht overnemen en hun concurrentie verbannen naar het buitenland of ter dood veroordelen. Toen er zowel in 1777 als in 1832 een minderjarige koning op de troon kwam, konden de adel en de regenten zichzelf de macht toe-eigenen. Het koningschap veranderde langzaam in een ceremoniële functie zonder invloed op de politiek. Terwijl de koning het gezicht van Nepal was, streden de adellijke families achter de schermen om de macht. Vanaf 1846 was het de Rana-familie die het in de praktijk voor het zeggen had. Ondanks de vele complotten en aanslagen vanuit andere families, zou de Rana-familie meer dan honderd jaar lang de minister-president leveren, die in feite de absolute macht bezat.

Terwijl er binnen Nepal dus jarenlang een machtsstrijd gaande was, kwam daar in de 19e eeuw ook de internationale machtsstrijd op het Aziatische continent bij kijken. Hoewel de Britten in rap tempo het noorden van India veroverden, wist Nepal haar onafhankelijkheid te behouden. Nepal sloot een verdrag met Groot-Brittannië waarin stond dat beide landen elkaar zouden steunen. Ondertussen verbeterde Nepal ook de relaties met China om op die manier niet te afhankelijk te worden van de Britten.

In 1947 verwierf India echter haar onafhankelijkheid en viel de steun van de Britten in één klap weg. Geïnspireerd en gesteund door de Indische onafhankelijkheidsbeweging brak er in Nepal een revolutie uit. De adellijke Rana-familie werd verdreven en de Nepalese koning kreeg het weer voor het zeggen.

Moeizame democratisering

In de jaren ‘50 werden de eerste pogingen genomen om Nepal te democratiseren. Dat was niet gemakkelijk. Het land was gewend aan een autocratisch regime en het duurde tot 1959 dat er een nieuwe grondwet werd goedgekeurd door de koning en de Nepalese bevolking voor het eerst naar de stembus ging. De verkiezingen werden gewonnen door de Nepalese Congrespartij (de NC) en de formatie van een regering kon beginnen. De eerste premier kreeg het echter al snel aan de stok met koning Mahendra. Die besloot vervolgens de partij te verbieden en de grondwet maar weer af te schaffen. In 1962 was Nepal weer een absolute monarchie. De koning kreeg steun van buurlanden India en China en ook intern was er weinig georganiseerde weerstand.

Een tweede poging tot democratisering werd ondernomen aan het eind van de jaren ’70. Onder koning Birendra kwam het land in een crisis terecht. Daarom hield Birendra een referendum onder de bevolking. De bevolking mocht kiezen tussen het toenmalige geenpartijstelsel en een politiek systeem met meerdere partijen. Slechts een kleine meerderheid van 55% stemde voor het behoud van het toenmalige systeem. Birendra besloot daarom een (ver van gulden) middenweg in te slaan: de grondwet van ’62 werd weer ongedaan gemaakt en mensen mochten op persoonlijke titel gekozen worden.

Er waren nu dus wél vrije verkiezingen, maar géén politieke partijen. Dit stemde niemand tevreden en dus vroegen de politici nationale hervormingen aan. Toen deze oproep werd ondersteund door grootschalige protesten door het hele land, moest Birendra wel hervormingen doorvoeren. In 1990 kreeg Nepal een parlementair partijenstelsel.

Chaos en natuurrampen

De laatste 30 jaar was Nepal erg onstabiel. De koningsgezinden, de NC en de Communistische UML streden lange tijd om de macht. De moord van de koning en een groot deel van zijn familie door de kroonprins in 2001 is één van de grootste dieptepunten die de recente geschiedenis van Nepal kent. De populariteit van het koningshuis daalde in de jaren daarna sterk, totdat het in 2008 werd afgeschaft en de democratische republiek Nepal werd uitgeroepen. De grote rivaliteit tussen en binnen de partijen die het land probeerden te regeren bleef bestaan.

Daarnaast heeft land sinds het begin van de 21e eeuw te kampen gehad met verschillende natuurrampen zoals een lawine op de Mount Everest, een aardverschuiving, een overstroming en een sneeuwstorm die allemaal veel slachtoffers eisten. De grootste ramp was echter de enorme aardbeving van 2015 en diens naschok waarbij meer dan negen duizend mensen om het leven kwamen, nog meer mensen gewond raakten en velen hun huis verloren.

De aardbeving leek ook de parlementariërs wakker te hebben geschud, want na jarenlange ruzie wisten de partijen eindelijk de handen ineen te slaan en de grondwet (nog maar eens) te veranderen. Nepal werd een federale republiek. In 2017 werd er voor het eerst in twintig jaar een succesvolle nationale verkiezing gehouden, waarbij de communistische partijen aan de macht kwamen.