Herrie om een Hanzestad

Op 1 september 1939 om 4.47 uur ’s ochtends opende het antieke Duitse opleidingsschip Schleswig-Holstein het vuur. Doelwit was een Pools munitiedepot op het schiereiland Westerplatte bij de Vrije Stad Danzig. Het waren de eerste schoten van de Tweede Wereldoorlog en het onofficiële startsein voor de Duitse invasie van Polen. Dat de oorlog hier begon, verbaasde in 1939 eigenlijk niemand. Duitsers en Polen hadden sinds het ontstaan van de Vrije Stad Danzig op 15 november 1920 er bijna permanent ruzie om gemaakt.

Polen weer op de kaart

De Vrije Stad Danzig was een diplomatiek onding, bedacht aan de onderhandelingstafel in Parijs, toen de geallieerden na de Eerste Wereldoorlog tot werkbare vredesverdragen met de verslagen landen probeerden te komen. De Vrije Stad Danzig maakte onderdeel uit van het Verdrag van Versailles (1919) met Duitsland en was een compromis met Polen, dat op 11 november 1918, de dag waarop aan het westfront een wapenstilstand inging, na een afwezigheid van meer dan een eeuw terugkeerde op de kaart van Europa. Het koninkrijk was aan het eind van de 18de eeuw in de drie Poolse Delingen opgesplitst: Rusland, Oostenrijk en Pruisen hadden elk een stuk ingepikt.

Pruisen ging later op in het Duitse Keizerrijk en hoorde met Oostenrijk tot de verliezers van de Eerste Wereldoorlog. Ze moesten machteloos toezien hoe de geallieerden hun steun aan de nieuwe republiek Polen gaven. Bolsjewistisch Rusland was hier evenmin blij mee en voerde tussen 1919 en 1921 oorlog om gebieden aan de Poolse oostgrenzen.

Danzig was een twistappel: hier woonden al sinds de vroege middeleeuwen Duitsers en het gebied had sinds de eerste Poolse Deling in 1772 bij Pruisen gehoord. Duitsland wilde de oude Hanzestad niet afstaan, Polen wilde haar er juist bij hebben.

geschiedenis magazine