Waarom drinken we champagne tijdens de feestdagen?
Champagne is inmiddels een vast onderdeel geworden van de feestdagen. Bij oud en nieuw ontkurken we bijvoorbeeld om klokslag twaalf uur massaal de flessen van deze mousserende wijn. Ook andere bijzondere gelegenheden vieren we regelmatig met een fles champagne. Denk bijvoorbeeld aan verjaardagen, bruiloften of het dopen van een schip. Maar waar komt deze gewoonte eigenlijk vandaan?
Om die vraag te beantwoorden, moeten we wat dieper in de geschiedenis van de champagne duiken. Deze wijn is door de eeuwen heen namelijk flink veranderd. Zoals veel mensen al weten, dankt deze wijnsoort zijn naam aan de regio Champagne, waar hij geproduceerd wordt. In dit gebied in Noordwest-Frankrijk produceert men al sinds de vijfde eeuw wijn. Deze eerste wijn was echter een bleekroze wijn, gemaakt van zwarte druiven, die totaal niet leek om de champagne zoals wij die nu kennen.
Dom Pierre Pérignon
In de eeuwen daarop veranderde de wijn geleidelijk aan. Om zich te onderscheiden van Bourgondische wijnen, begonnen boeren in Champagne zich te specialiseren in witte wijn. Hier gebruikten ze echter rode druiven voor, wat een roze of grijze wijn opleverde. Pas in de zeventiende eeuw kwam hier veranderring in dankzij Dom Pierre Pérignon (1638-1715). Deze Franse monnik voerde verbeteringen aan het productieproces door, waardoor het ook mogelijk werd heldere witte wijn te produceren uit rode druiven.
Bubbels dankzij Engelsen
De volgende stap kwam in 1662, toen de Engelse Christopher Merret (1614-1695) ontdekte dat als men suiker aan wijn toevoegde het fermentatieproces in de fles door bleef gaan. Op deze manier kon wijn bubbelend worden gemaakt. Franse wijnproducenten namen deze ontdekking snel over, waarmee de bekende champagne een feit was.
Wijn voor de adel
Dat deze wijn al snel in heel Europa bekend raakte, hebben we vooral te danken aan Filips van Orléans (1674-1723), die tussen 1715 en 1723 optrad als regent voor de Franse koning Lodewijk XV. Filips was namelijk een enorme liefhebber van champagne. Tijdens zijn vele feesten aan het hof, liet hij dan ook regelmatig deze wijn serveren. Hierdoor kwam ook de Franse adel met champagne in contact, die al een rage werd onder de Franse bovenklasse. De wijn werd zo een soort statusproduct, dat edellieden lieten opentrekken om hun rijkdom te tonen.
Middenklasse ontdekt champagne
In de loop van de negentiende eeuw kwam champagne ook binnen handbereik van de middenklasse. Dit was grotendeels het gevolg van de Industriële Revolutie, waarbij massaproductie werd geïntroduceerd. Ook de productie van champagne schoot hierdoor omhoog; waar er in 1800 nog 300.000 flessen van deze wijn werden geproduceerd, was dit aantal in 1850 al naar 20 miljoen gestegen. Hierdoor werd champagne ook een stuk goedkoper. Zodoende konden ook mensen uit de middenklasse zich af en toe een fles veroorloven. Via een uitgebreide promotiecampagne, verspreidde champagne zich zo al snel over heel Europa.
Prominente rol door secularisering
Maar waarom zijn we champagne dan met bijzondere gelegenheden gaan associëren? Helemaal zeker is dit niet, maar historici gaan ervan uit dat dit samenhangt met de ontkerkelijking die in de negentiende eeuw plaatsvond. Als gevolg van de Franse Revolutie, had de kerk namelijk veel van haar vroegere invloed verloren, waardoor ze ook een minder prominente plek in het openbare leven innam. Mensen gingen daarom op zoek naar seculiere alternatieven voor religieuze rituelen.
Champagne vervangt religieuze rituelen
Champagne werd hier al snel een belangrijk onderdeel van. De wijn was namelijk weliswaar goedkoper geworden, maar nog steeds te duur om elke dag te drinken. Bovendien had deze ‘wijn van het hof’ nog altijd een aura van prestige om zich hangen. Champagne bewaarde men daarom voor bijzondere gelegenheden. Waar men vroeger nog de tewaterlating een boot had laten zegenen door een priester, begon men vanaf de negentiende eeuw in plaats daarvan een fles champagne tegen de kiel stuk te slaan. Hetzelfde gold voor bruiloften. In plaats van zich door een priester te laten zegenen, lieten pasgetrouwde stellen steeds vaker een fles champagne ontkurken. Zodoende had champagne zich tegen het einde van de eeuw gevestigd als de wijn voor feestelijke gelegenheden.
Deze symbolische rol heeft ze sindsdien altijd behouden. Hoewel champagne dus geen voorrecht van de adel meer is, is ze haar prestigieuze status na drie eeuwen nog lang niet kwijt.
