Cortés in Tenochtitlan: van warm welkom naar bloedbad

Aan het begin van de 16e eeuw werd het machtige Aztekenrijk in Midden-Amerika volledig van de kaart geveegd. De belangrijkste gebeurtenis in deze verovering door de Spanjaarden is de inname van de hoofdstad Tenochtitlan door de Spaanse conquistador Hernán Cortés.

Hoofdstad van het Aztekenrijk

Tenochtitlan was een Azteekse stad die gesticht was in 1325 op een eiland in het Texcocomeer midden in het huidige Mexico. Aan het eind van de 15e eeuw werd ze de hoofdstad van het Aztekenrijk. In 1519 was ze de dichtstbevolkte stad die Amerika tot dan toe gekend had, met maar liefst 400.000 inwoners. In de stad bevond zich het paleis van de Aztekenkoning Montezuma II: een complex van meer dan 300 kamers en meerdere tempels. Er liepen verschillende toegangswegen en kanalen naar de stad. Het vervoeren van goederen ging meestal over het water, omdat de Azteken geen karren met wielen hadden.

Oplopende spanningen tussen de Spanjaarden en de Azteken

Nadat Christoffel Columbus in 1492 Amerika ‘ontdekt’ had, kwamen de Azteken voor het eerst in aanraking met Europeanen. Toen Hernán Cortés in 1519 het huidige Mexico bereikte, werd hij overladen met cadeaus en goud door Montezuma II. Hij hoopte dat hij de Spanjaarden daarmee te vriend kon houden en dat ze zijn rijk met rust zouden laten. Dat pakte echter geheel anders uit: De giften van de leider van de Azteken wakkerden de nieuwsgierigheid onder de Spanjaarden aan. Ze wilden met eigen ogen de stad aanschouwen waar deze rijkdom vandaan kwam.

Cortés trok daarom met zijn bemanning naar de hoofdstad van het Aztekenrijk. In Tenochtitlan werd hij opnieuw warm welkom geheten. Montezuma II deed zich voor als de gedroomde gastheer, maar Hernán Cortés gedroeg zich niet als een voorbeeldige gast. Hij kreeg namelijk in de gaten dat de Azteken bezig waren met het opzetten van een groot leger om de Spanjaarden te verslaan. Hij liet de koning gevangenzetten en probeerde zelf de troon te bestijgen. De Azteken lieten dat echter niet gebeuren en riepen de broer van Montezuma II, Cuitlahuac, uit tot de nieuwe koning.

Onvrede over Cortés

Terwijl de spanningen in de stad toenamen kreeg Cortés te horen dat er een Spaans arrestatieteam in Mexico was aangekomen om hem te arresteren. Cortés had namelijk op eigen houtje de hoofdstad van de Azteken willen innemen, terwijl dat niet de officiële opdracht van zijn expeditie was. Cortés verliet daarom de stad om het arrestatieteam te verrassen en de leidinggevenden te vermoorden.

Zijn tijdelijke vervanger, officier Pedro de Alvarado, had ondertussen tijdens festiviteiten honderden Azteekse adellijken en soldaten afgeslacht. Er volgde een grote opstand door de bevolking van Tenochtitlan waarbij meerdere Spanjaarden werden vermoord. Toen Cortés terugkwam liet hij Montezuma II executeren. Cuitlahuac viel de Spanjaarden daarna aan en na een bloederige strijd vluchtten de Spanjaarden de stad uit. Maar niet voor lang…

Onbewust geheim wapen

Aan het einde van 1520 trok Cortés met een leger van 700 Spanjaarden ten strijde tegen Tenochtitlan. Omdat hij daarmee nooit als winnaar uit de strijd kon komen, hitste hij rivaliserende en onderdrukte nederzettingen in het Aztekenrijk op tegen de machthebbers in de hoofdstad. Daarmee bracht hij in totaal maar liefst 70.000 Azteekse manschappen op de been en zag zijn aanval er een stuk kansrijker uit.

Tenochtitlan werd in december 1520 omsingeld en de toevoer van voedsel en schoon drinkwater werd afgesneden. Cortés had een deel van zijn vloot afgebroken en opnieuw opgebouwd in het Texcocomeer. Omdat de Spanjaarden gewapend waren met buskruitwapens zoals kanonnen en musketten konden ze grote schade aanbrengen aan het leger en de gebouwen van Tenochtitlan. Het grootste geheime wapen hadden ze echter niet eens met opzet naar Amerika gebracht: de pokken. De Azteken hadden geen antistoffen tegen de besmettelijke Europese ziekte en maar liefst 40% van de inwoners van de stad overleed hieraan. Ook een groot deel van het Azteekse leger werd ziek en kon daardoor niet worden ingezet tegen Cortés en de Azteekse troepen. Cortés kon de strijd onmogelijk verliezen en de stad gaf zich in augustus 1521 over. Cuitlahuac probeerde te vluchten, maar werd gevangengenomen en opgehangen.

Bloedbad van Tenochtitlan

Bij de inname van de Tenochtitlan brak er een reusachtig bloedbad uit tussen de Spanjaarden en de Azteekse bewoners van de stad. De tempels werden geplunderd en beelden en sierraden werden omgesmolten. De bevolking werd bijna helemaal uitgemoord. Een overlevende zei over deze gebeurtenis:

“Gebroken speren liggen in de straten, van verdriet hebben we onze haren uitgetrokken. Onze huizen hebben geen daken meer en de muren zijn rood van het bloed. We slaan uit wanhoop met onze handen op de muren, want onze stad is verloren en dood. De schilden van de soldaten waren de verdediging van de stad, maar ze konden haar niet redden.”

Begin van de Spaanse overheersing

Na het bloedbad van Tenochtitlan was de val van het Aztekenrijk een feit. In sneltreinvaart werd de rest van Midden-Amerika veroverd door de Spaanse soldaten, die ook wel conquistadores genoemd worden. Op de plek van de ruïnes van de stad bouwden de Spanjaarden de hoofdstad van Nieuw-Spanje. Deze stad kennen we tegenwoordig als Mexico Stad, de hoofdstad van Mexico.

Afbeeldingen:

• Wikimedia Commons: The Conquest of Tenochtitlan (17e eeuw)
• Wikimedia Commons: LastDaysofTenochtitlanB, William de Leftwich Dodge (1899)
• Wikimedia Commons: Hernán Cortés (Museo del Prado), José Salomé Pina (circa 1879)

Bronnen:

• Britannica: Tenochtitlan
• Britannica: Battle of Tenochtitlan
• Live Science: Tenochtitlán: History of Aztec Capital (2017)
• Ancient History Encyclopedia: Tenochtitlan (2013)
• Tenochtitlan 1519–21: Clash of Civilizations, Si Sheppard (2018)