Het Gronings Ontzet: bisschop van Münster bijt zijn tanden stuk op Martinistad

In het rampjaar 1672 werd de Republiek der Verenigde Nederlanden aan alle kanten belaagd. Op zee hielden de Nederlandse schepen de gecombineerde Frans-Engelse vloot slechts ternauwernood op afstand. Tegelijkertijd vielen soldaten uit Frankrijk, Keulen en Münster over land aan. Het verzwakte Nederlandse landleger had hier geen antwoord op en al snel werden de oostelijke provincies onder de voeten gelopen. Terwijl de Franse troepen westwaarts trokken, rukten de Duitse legers op naar het noorden, richting Groningen. Het beleg van deze stad liep echter heel anders dan de aanvallers hadden voorzien.

Bommen Berend

De legers van de Duitse vorstendommen werden aangevoerd door Bernhard von Galen, de bisschop van Münster. Deze vorst, vanwege zijn oorlogszuchtige aard ook wel ‘Bommen Berend’ genoemd, had al in 1665 tevergeefs geprobeerd om zijn gebied ten koste van de Republiek uit te breiden. Hij greep de kans om zich te revancheren dan ook met beide handen aan. Als bondgenoot van de Franse koning Lodewijk XIV trok de bisschop eind mei 1672 de Republiek binnen. Aanvankelijk stuitte hij op weinig tegenstand en de vestingsteden vielen in zijn handen als rijpe appelen van de boom. Nadat de Bommen Berend Overijssel en Drenthe had veroverd trok hij naar Groningen, dat hij als uitvalsbasis voor de invasie van Friesland wilde gebruiken.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Carl von Rabenhaupt

In de Martinistad bereidde men ondertussen haastig de verdediging voor. Onder leiding van de ervaren Boheemse beroepsmilitair Carl von Rabenhaupt werden de schansen versterkt. Daarnaast liet Rabenhaupt het gebied rond Groningen onder water zetten, waardoor de stad alleen vanuit het zuiden te bereiken was. Toen Bommen Berend op 21 juli 1672 met zijn 24.000 mannen beleg sloeg voor de stad, trof hij goed geprepareerde verdedigingswerken aan.

Artillerieduel

Om de verdedigers op de knieën te dwingen, liet de bisschop een intensief bombardement uitvoeren. In totaal vuurden zijn kanonniers 8.000 tot 9.000 schoten af, waarvan 5.000 (brand)bommen. De stad werd zwaar beschadigd en de inwoners werden naar de noordelijkste wijken geëvacueerd. Hoe veel bommen door Bommen Berend op de stad werden afgeschoten, bleek nog in 2018, toen archeologen een projectiel vonden, dat door de troepen van de bisschop was afgevuurd. Het moreel van de verdedigers brak echter niet en de Groningse kanonnen vuurden vanaf de stadswallen terug.

Bisschop druipt af

De troepen van de bisschop hadden daarentegen te lijden onder het slechte weer, waardoor hun loopgraven onder water liepen. Ook kon de stad vanuit het noorden bevoorraad worden, waardoor de verdedigers uithongeren geen optie was. Zonder uitzicht op een overwinning besloot Bommen Berend het beleg op 28 augustus op te geven. Tegen die tijd was de helft van zijn manschappen gesneuveld, gedeserteerd of door een ziekte geveld. Na iets meer dan een maand strijd was Groningen als overwinnaar uit de bus gekomen. Deze heugelijke gebeurtenis staat tegenwoordig als het ‘Gronings Ontzet’ bekend en wordt sinds 1795 elk jaar op 28 augustus gevierd.

Leestip:

Vaderland en vrede 1672-1713 – Publiciteit over de Nederlandse Republiek in oorlog
Auteur: Donald Haks
ISBN: 9789087043377
Uitgever: Verloren
Prijs: €29,–