Isoleermaterialen door de eeuwen heen

Bij verbouwingen en restauraties van historische panden duiken regelmatig opmerkelijke isolatiematerialen op. Restaurateurs treffen onder andere riet, hennep, turf en schelpen aan tussen de muren en onder de vloeren. Het gaat hier om de overblijfselen van eeuwenoude technieken om huizen te bewapenen tegen de elementen.

Vachten in de prehistorische

Al tijdens de prehistorie probeerde de mensen in Europa zich zo goed mogelijk tegen de natte regens en koude winters te beschermen. Isolatiemateriaal deed zo al haar intrede toen men nog als jagers en verzamelaars rondtrok. Het betrof hier voornamelijk dierenhuiden, die in de vorm van kleding en dekens makkelijk konden worden meegedragen. Door zich in deze vachten te wikkelen, kon men zich nog enigszins tegen het vocht en de kou beschermen.

Half begraven woningen

Na verloop van tijd begon de mensheid zich wereldwijd in agrarische samenlevingen op vaste plaatsen te vestigen. Hierdoor ontstond met name in de koudste streken de behoefte om de huizen te isoleren. Inwoners van het huidige Schotland, Rusland en Scandinavië bouwden daarom vanaf 3.000 v.Chr. woningen die deels in de grond verscholen lagen. De dikke aardlagen vormden een natuurlijke isolerende deken. Belngrijke nadelen waren dat de het erg vochtig binnenshuis was en de vaak houten constructies in de aardlagen snel wegrotten. Daarom was de techniek begin middeleeuwen grotendeels in onbruik geraakt.

Middeleeuws brandgevaar

Vanaf de middeleeuwen bouwden Europeanen meer de hoogte in. Tegen de kou maakten ze 60 tot 80 cm dikke rieten daken, evenals muren van stro en klei. Deze bouwmaterialen waren echter licht ontvlambaar, waardoor brandgevaar altijd op de loer lag. Vandaar dat aan het einde van de middeleeuwen de Europese elite op zoek ging naar alternatieve manieren om hun huizen te isoleren. Zo ook de Nederlandse bovenklasse. Het gevolg hiervan was de introductie van de spouwmuur, die tijdens de Gouden Eeuw zijn intrede in ons land deed.

De spouwmuur duikt op

Vanaf de eerste helft van de zeventiende eeuw kwamen de spouwmuren in Nederland tot ontwikkeling. De spouw is een holle ruimte tussen de binnen- en buitenmuur, die met isolerend materiaal werd opgevuld. Oorspronkelijk was deze constructie bedoeld om vocht te weren. Als snel ontdekte men echter dat de spouwmuur ook een uitstekend middel was om de binnentemperatuur tegen invloeden van buitenaf te beschermen.

Uiteenlopende isolatiematerialen

Tot aan de negentiende eeuw was het isoleren van huizen niet de norm. Alleen de huizen van de rijke bovenlaag werden sporadisch van spouwmuren voorzien. Ook voor het isolatiemateriaal bestonden geen vaste richtlijnen. Vandaar dat de spouwen werden opgevuld met zeer uiteenlopende organische materialen. In eerste instantie ging het om restafval, zoals turfmolm en vlasafval. Later maakten ook speciaal hiervoor vergaarde materialen hun opwachting, zoals mos, kurk, hennep, schelpen en suikerrietstro hun opwachting. Alles kon in aanmerking worden genomen, mits het vocht absorbeerde en warmte slecht geleidde. Deze materialen waren bijzonder duurzaam. In historische panden treft men ze in het algemeen na drie eeuwen nog steeds in goede staat aan.

Isoleren wordt de norm

Eind negentiende eeuw nam de isolatie van panden een hoge vlucht. Door de oprukkende industrie moesten steeds meer installaties en leidingen worden geïsoleerd, om energieverlies te voorkomen. Vanaf 1880 maakte men hiervoor in toenemende mate van kunstmatig isolatiemateriaal, zoals steenwol en kunststofschuim. Hoewel steeds meer panden geïsoleerd werden, zou het tot na de Tweede Wereldoorlog duren voordat geïsoleerde woningen de norm werden. Door de eerste oliecrisis van 1973 was de overheid er namelijk op gebrand om het energieverlies zoveel mogelijk te beperken. Vandaar dat ze actief begon in te grijpen om alle woningen te isoleren. Zodoende zijn inmiddels bijna alle Nederlandse panden door isolatie beschermd tegen de elementen.