Van riet tot gewapend beton, de geschiedenis van bouwmaterialen

Sinds mensen zich op een vaste plek zijn gaan vestigen, zijn ze ook op zoek naar bouwmaterialen om onderkomens van te bouwen. Wat de eerste bouwmaterialen precies waren, is voor archeologen lastig te achterhalen, maar zeker is dat materialen als beton al ouder zijn dan ze lijken.

De oudste materialen

De alleroudste bouwmaterialen zijn lastig te achterhalen. Zeker in het huidige Nederland waren de bouwmaterialen die het meest gebruikt werden organisch en zijn ze in de loop der eeuwen vergaan. Toch vinden archeologen nog wel sporen van bouwmaterialen uit de vroege geschiedenis. Zo worden er nog wel eens paalgaten aangetroffen, verkleuringen in de grond waardoor je kan zien dat daar ooit een paal stond.

Invloed van de Romeinen

De Romeinen introduceerden de baksteen in onze omgeving. Hoewel ze niet de uitvinders van de baksteen waren, waren de Romeinen wel degenen die de productie van bakstenen verbeterden en op veel plekken in Europa introduceerden. Het maken van bakstenen was echter arbeidsintensief en niet altijd makkelijk. De klei moest van goede kwaliteit zijn en vooral het drogen en bakken van de stenen was een proces dat snel fout ging. Met het uiteenvallen van het Romeinse Rijk verdween de techniek al snel weer uit onze regio.

Veel gebouwen werden weer van hout gemaakt. Ook uit deze tijd zijn veel paalsporen gevonden, maar soms ook nog wel houten overblijfselen die in de grond bewaard zijn gebleven. Ook ontstond de techniek van vakwerk. Van zware houten balken werd een skelet van een gebouw gemaakt, waarna men voor de muren de vakken tussen de balken opvulde met riet en leem.

Weer terug naar steen

Gaandeweg werden meer en meer gebouwen toch van steen gemaakt. Deze stenen werd vaak geïmporteerd uit bijvoorbeeld Duitsland of de Ardennen. Stenen gebouwen waren nou eenmaal steviger, wat handig is voor verdedigingswerken. Het was ook niet onbelangrijk dat steen ook brandveiliger was. Geen overbodige luxe in een tijd dat een stadsbrand vaak betekende dat een groot deel van een stad in de as werd gelegd. In de twaalfde eeuw kwam de baksteen weer terug in Nederland, om nooit meer weg te gaan.

Industriële revolutie

Tijdens de industriële revolutie werden uitvindingen gedaan die tot nieuwe bouwmaterialen leidden. Beton, dat door de Romeinen bedacht was, kwam weer terug en werd in combinatie met het nieuwe materiaal staal zelfs gewapend beton. Staal speelde ook een andere belangrijke rol als bouwmateriaal. Door het houten skelet van gebouwen te vervangen door een stalen skelet, konden gebouwen veel hoger worden. De uitvinding van de staalbouw droeg in grote mate bij aan de ontwikkeling van wolkenkrabbers. Daarvoor speelde gietijzer nog een grote rol als bouwmateriaal. Het voor de Wereldtentoonstelling van 1851 gebouwde Crystal Palace van hoofdzakelijk glas en gietijzer werd een schoolvoorbeeld van wat er met deze materialen gemaakt kon worden.

Na de Tweede Wereldoorlog kreeg kunststof ook een rol als bouwmateriaal. Raamkozijnen werden van kunststof gemaakt, maar ook gevelbeplating en dakdelen werden uit kunststof vervaardigd. Vaak hebben zulke kunststof bouwmaterialen als voordeel dat ze makkelijk te produceren, maar ook te onderhouden zijn. Daarnaast is kunststof voor de producent ook makkelijk te bewerken, waardoor er veel variaties van bestaan. Daardoor kunnen bouwmaterialen van kunststof ook veelzijdig worden gebruikt.

Afbeelding:

• Het Crystal Palace, gezien van de watertempel. Het gebouw werd een voorbeeld van wat er met materialen zoals glas en gietijzer gemaakt kon worden. Philip Henry Delamotte [Public Domain], via Wikimedia Commons