100 jaar einde Eerste Wereldoorlog

Loopgraven vol dood en verderf, verwoeste steden en dorpen, miljoenen ontheemde burgers. Vier jaar lang maakte de Eerste Wereldoorlog wereldwijd slachtoffers. Nederland blijft buiten de strijd. Maar het neutrale Nederland worstelt met vluchtelingen, persvrijheid, mobilisatie, schaarste en de neutraliteit zelf.

Verzet en verdriet in beeld

Op 11 november 2018 is het precies 100 jaar geleden dat de Eerste wereldoorlog eindigde.

Met de bijzondere beeldententoonstelling Verzet en verdriet in beeld, die tot en met 27 januari 2019 te zien is, staat Museum Huis Doorn hierbij stil. Het museum laat zien hoe Duitse en Nederlandse kunstenaars tussen 1918 en 1970 hebben gereflecteerd op de twee wereldoorlogen in de 20e eeuw; oorlogen die van grote invloed waren op de ontwikkeling van de moderne kunst. De Duitse beelden hebben betrekking op de Eerste Wereldoorlog, de Nederlandse op de Tweede Wereldoorlog.

Wereldoorlogen als breukvlakken

De Eerste Wereldoorlog wordt vaak als een breuk omschreven, het startpunt van de avant-garde, ofschoon de eerste stappen in de richting van de abstracte kunst al vóór 1914 in gang waren gezet. Ook de Tweede Wereldoorlog wordt beschouwd als een maatschappelijk, sociaal en cultureel keerpunt. In 1945 is de roep om nieuwe artistieke uitdrukkingsvormen groot: kunst wordt gezien als reflectie en katalysator van maatschappelijke vernieuwing.

De tentoonstelling laat zien hoe verschillend mensen in conflictsituaties reageren. Twee uitersten komen in de tentoonstelling tot uitdrukking: daadkrachtig verzet en intens verdriet. De tentoonstelling toont hoe kunstenaars met deze thema’s werkten en wat hun drijfveren waren.

Twee perspectieven op twee locaties

In het museum komen de in Nederland de vrij onbekende Eerste Wereldoorlog en de welbekende Tweede Wereldoorlog samen. De tentoonstelling brengt niet alleen herdenkingssculpturen uit twee wereldoorlogen bijeen, maar ook uit twee landen. De sculpturen zijn afkomstig uit Nederlandse en Duitse collecties. De kunstwerken laten de verschillen en overeenkomsten zien tussen verwerking en herdenking in Duitsland en Nederland. De Duitse sculpturen hebben betrekking op de Eerste Wereldoorlog, toen Nederland neutraal was. De (voorstudies van) Nederlandse oorlogsmonumenten herinneren aan de Tweede Wereldoorlog.

Historisch huis

In het historische huis staat het werk van de Duitse beeldhouwer Käthe Kollwitz centraal. Het werk van Kollwitz is onderdeel van een bredere presentatie van Duitse herinneringssculpturen van onder andere Wilhelm Lehmbruck, Ernst Barlach en Georg Kolbe.

In de sculpturen en grafiek van Kollwitz staan lijden en kracht in een interessant spanningsveld: van een piëta van moeder met dode zoon tot een beeld van moeders die zonen tegen oorlogsgeweld beschermen. Het exposeren van Kollwitz werk in het voormalige huis van de Duitse keizer betekent een confrontatie; aan het begin van de twintigste eeuw heeft de familie Hohenzollern namelijk meerdere keren geweigerd een medaille aan haar uit te reiken. Door haar werk te exposeren in het voormalige ballingsoord van Wilhelm II brengen Museum Huis Doorn haar werk ‘in het hol van de leeuw’.

Paviljoen

In het glazen paviljoen worden dertig grote en kleine beelden van Nederlandse beeldhouwers tentoongesteld. Gietsels en voorstudies van bekende Nederlandse oorlogsmonumenten laten zien hoe de Tweede Wereldoorlog in Nederland wordt herdacht en welke rol monumenten daarbij spelen. In dit deel van de tentoonstelling staan voorstudies van het Nationaal Monument op de Dam in Amsterdam (John Raedecker), de Dokwerker in Amsterdam (Mari Andriessen) en het Indisch monument in Den Haag (Jaroslawa Dankowa).

Museum Huis Doorn

Museum Huis Doorn is de plaats van herinnering voor de Eerste Wereldoorlog in Nederland. Het historisch huis is al ruim 60 jaar opengesteld als museum dat het leven van de afgetreden keizer in Doorn toont. In 2014 is het paviljoen Nederland en de Eerste Wereldoorlog geopend, waarmee de positie van het museum als herinneringscentrum is versterkt. Met deze tentoonstelling verstevigt het museum de functie als herinneringscentrum.

De tentoonstelling Verzet en verdriet in beeld biedt het museum tevens de gelegenheid om geschiedenis en kunst op een bijzondere wijze te combineren.