Johan van Oldenbarnevelt. Man, macht en moord

‘Maak het kort, maak het kort’ waren de laatste woorden van Johan van Oldenbarnevelt. Knielend op een schavot voor de Ridderzaal ging hij in gebed toen het beulszwaard met één slag zijn hoofd afhakte.

Vierhonderd jaar geleden werd Johan van Oldenbarnevelt (1547-1619) op het Binnenhof gearresteerd op verdenking van hoogverraad. De oude staatsman werd opgesloten, veroordeeld en na bijna negen maanden gevangenschap geëxecuteerd. Hoe heeft het zo ver kunnen komen?

Man

In een tijd waarin afkomst en status zwaar telden, was Van Oldenbarnevelt als zoon van niet-adellijke komaf zich pijnlijk bewust van zijn ‘problemen’ om hogerop te komen. Gedurende zijn gehele leven is Van Oldenbarnevelt bezig geweest om zijn afkomst te retoucheren, zijn status te verhogen en zijn rijkdom te vergroten. Uiteindelijk stierf hij als schatrijk ‘ridder’ met vele bezittingen.

Macht

Van Oldenbarnevelt slaagde erin zijn ambt als landsadvocaat uit te bouwen van juridisch adviseur tot de belangrijkste vertegenwoordiger van de Hollandse afgevaardigden. De unie van zeven onafhankelijke gewesten was niet zijn politieke ideaal, maar in deze vorm heeft de staat wel anderhalve eeuw goed gefunctioneerd. Van Oldenbarnevelt speelde in de vorming van de Republiek dé allesbeslissende rol, hij wordt beschouwd als bouwer en stichter van de Nederlandse staat en vormde een wonderteam met prins Maurits. Overspeelde hij in zijn lange carrière niet zijn hand en maakte hij te veel vijanden?

Moord

Politiek is de kunst van coalities sluiten. Maar elke coalitie is onderhevig aan corrosie. Politieke vrienden worden elkaars tegenstander. En in de strijd die dan ontstaat, is alles geoorloofd: je maakt de ander zwart, verspreidt nepnieuws om iemands reputatie te schaden, beschuldigt hem van onbetrouwbaarheid, demagogie, corruptie of –als je hem echt kapot wil maken- van landverraad. Nadat hij aanvankelijk goed overweg kan met de stadhouder, komt het in de periode 1617-1618 tot een clash, waarbij Van Oldenbarnevelt uiteindelijk het onderspit delft. Zijn terechtstelling op het Binnenhof is een zwarte bladzijde in de Nederlandse geschiedenis.

In de tentoonstelling ontdek je met welke uitdagingen en dilemma’s de landsadvocaat te maken had. Historische documenten, schilderijen, spotprenten, politieke en religieuze propaganda, maar ook persoonlijke bezittingen zoals het beroemde ‘stokje van Oldenbarnevelt’ brengen de man en zijn tijd tot leven.

Activiteiten rondom Johan van Oldenbarnevelt

Diverse activiteiten zoals lezingen en rondleidingen worden georganiseerd rondom het onderwerp Johan van Oldenbarnevelt. Gedurende de tentoonstelling start iedere zondag om 15.30 een één uur durende stadswandeling met een gids van Gilde Den Haag.