Van Nijl tot Amstel

Vier jaar lang is er in het Allard Pierson veranderd, ver- en gebouwd en heringericht. Vanaf 14 september is het vernieuwde Allard Pierson te zien voor publiek. De nieuwe  dynamische collectieopstelling van het museum vertelt talloze verhalen aan de hand van 10.000 jaar cultuurgeschiedenis. De bezoeker kan er chronologisch doorheen wandelen maar dat hoeft niet. Wie bijvoorbeeld is geïnteresseerd  in manuscripten uit de middeleeuwen kan direct naar ‘opkomende stad’  en wie de Gipsengalerij wil zien, gaat rechtstreeks naar boven. Er komt een prachtige introductieruimte waar mensen een route kunnen kiezen.

Wie voor de hele tijdreis kiest, begint met de overgang van jager naar boer. Voor het einde van de laatste ijstijd, ca. 10.000 jaar geleden leefden mensen voornamelijk van jagen en verzamelen. In de Nijlvallei ontstaat al vroeg een agrarische samenleving. Het Allard Pierson gebruikt het Egyptische faraonische oude rijk als voorbeeld. Schrift doet zijn intrede en de agrarische samenleving wordt economisch succesvoller. Doordat er voorraden ontstaan, is er tijd en geld voor het bouwen van tempels en het ontwikkelen van een rijke grafcultuur.

We gaan vervolgens naar de wereld van de Grieken en Grootmachten. Vanaf het einde van de bronstijd, blijven samenlevingen in Griekenland en Italië kleinschalig. In het Nabije Oosten blijft het Assyrische Rijk aanvankelijk dominant, al is het Mediterrane kustgebied vaak sterk versnipperd. De grootmachten en stadstaten hebben intensief contact, grotendeels over zee.

Het tijdperk van Alexander de Grote tot Cleopatra, globaal van 335–30 v.Chr., staat bekend als de ‘Hellenistische periode’. De veroveringstocht van de Macedonische koning Alexander de Grote verspreidt de Griekse cultuur tot Mesopotamië en India aan toe. Via handel en oorlog, diplomatie en migratie raken ook verre volken betrokken.

Vanuit Rome groeit in eerste instantie de Republiek en later een keizerrijk dat gebaseerd is op brute militaire kracht en een succesvol sociaaleconomisch systeem, dat kansen bood voor sociale stijging en relatieve maatschappelijke en religieuze openheid. Dit illustreert de stap van Rome naar Romeins.

Heilige rijken brengt ons van Egypte naar Europa, van 500 tot 1300. Het westelijk deel van het Romeinse rijk is na 400 al flink versnipperd. Het oostelijk deel is uitgekristalliseerd als het Byzantijnse rijk. Het is een machtig bolwerk dat al snel ingeklemd zit tussen Islamitische kalifaten en een Frankisch rijk.

We zijn dan al aanbeland in de Lage Landen. Een kleine nederzetting rond de dam in de Amstel is in de dertiende en veertiende eeuw hard op weg om een stedelijke allure te verwerven. De opkomst van Amsterdam in de late middeleeuwen kende tientallen religieuze instellingen. Hier werden boeken gelezen, gekoesterd en ook geproduceerd.

Amsterdam Wereldstad beschrijft de verandering rond 1600 in een centrum van handel en wetenschap, waar burgerzin, ondernemersgeest en vrijdenken elkaar treffen. Onder invloed van een competitieve (afzet)markt, innovatieve technieken en kapitaalkrachtige investeerders zien we een buitengewone expansie. De nauwe onderlinge relaties en nabijheid van drukkers, uitgevers, papierhandelaren, letterzetters, boekverkopers, graveurs, cartografen, schrijvers, vertalers, wetenschappers en schilders zijn belangrijke succesfactoren.

Het stadse leven in achttiende-eeuws Amsterdam laat zien dat de expansie en economische bloei voorbij zijn en ook de bevolkingsgroei stabiliseert. We zien een stad die gebruik maakt van het kapitaal en de netwerken van de vorige generatie. Ondanks de economische achteruitgang bloeit intussen de cultuur.

De opkomst van de moderne stad is kenmerkend voor negentiende-eeuws Amsterdam. Als gevolg van de industrialisatie trekken vanaf 1850 grote groepen arbeiders van het platteland naar Amsterdam, waar de leefomstandigheden slecht zijn. Na 1850 maakt de stad, na een behoorlijke economische dip, opnieuw een flinke bloei mee.

Van Nijl tot Amstel voert de bezoekers langs de geschiedenis, van het eerste schrift tot de eerste industriële boekproductie, van machtige koningen tot een invloedrijke republiek der burgers, van agrarische dorpen tot een metropool, van tempels, kerken, synagogen en moskeeën tot radicale vrijdenkers en aanhangers van de Verlichting.

Het Allard Pierson is een museum én een plek voor onderzoek en wetenschap. We vertellen verhalen van culturen, gebaseerd op de collecties van de Universiteit van Amsterdam. Maar er valt nog zoveel meer te ontdekken. Net als alle bezoekers blijven we vragen stellen. Wij zijn nog lang niet uitgeleerd!