13 april jarig: Pieter Sjoerds Gerbrandy

Tijdens de Tweede Wereldoorlog is Pieter Sjoerds Gerbrandy als premier ‘in ballingschap’ de steun en toeverlaat van Koningin Wilhelmina. Na zijn dood stuurt de koningin zijn vrouw een telegram: ‘In dankbare herinnering zal steeds bij mij voortleven het vele, dat uw echtgenoot in moeilijke omstandigheden gedaan heeft.’ Pieter Sjoerds Gerbrandy werd geboren op 13 april 1885 in het Friese dorp Goënga.

De vader van Pieter Sjoerds Gerbrandy was ook al actief in de gemeentelijke politiek. Als welgestelde boer hield hij in tegenstelling tot alle andere boeren in Friesland roodbonte koeien, iets dat aangeeft dat eigenzinnigheid de Gerbrandy’s met de paplepel werd ingegoten. Op vijftienjarige leeftijd werd Gerbrandy met zijn twee broers naar een internaat in Zetten gestuurd. Nadat hij daar zijn gymnasium afrondde, begon hij aan een studie rechten aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Omdat zijn studie niet altijd uitdagend genoeg voor hem was, sprak hij veel met de predikant J.C. Sikkel. Gerbrandy leerde zo ook zijn dochter Hendrina kennen, met wie hij in 1911 trouwde.

Lid van de ARP

Na zijn afstuderen ging Gerbrandy aan het werk als advocaat in Leiden. Hij voelde zich daar als echte Fries echter niet op zijn gemak, waardoor hij al snel terugkeerde naar Sneek. Gerbrandy was in 1918 één van de vrijwillige militairen die naar Den Haag trokken om de socialistische revolutie van Troelstra de kop in te drukken. Vanaf 1920 zette hij zich in voor de Anti-Revolutionaire Partij (ARP) als lid van de Gedeputeerde Staten van Friesland. De leider van de ARP, Colijn, vond hem te onvoorspelbaar en niets wees erop dat een carrière in Den Haag voor Gerbrandy weggelegd was. Toch werd hij in 1939 minister van Justitie. Na de val van het vijfde kabinet Colijn was Gerbrandy namelijk de enige antirevolutionair die deze functie op zich wilde nemen.

In ballingschap

Vanwege het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog vluchtte Gerbrandy op 13 mei 1940 naar Engeland. In september van dat jaar werd hij door Koningin Wilhelmina benoemd tot premier van de ‘Londense kabinetten’. Hij werd bekend vanwege zijn kenmerkende stemgeluid in de radiopraatjes waarmee hij het Nederlandse verzet aanmoedigde. 

Einde carrière

Na de oorlog wilde de top van de ARP eigenlijk af van de eigenwijze Gerbrandy. Toch besloot Gerbrandy anders en nam hij in 1948 zitting in de Tweede Kamer. Elf jaar lang was hij een gedreven Kamerlid. In zijn politieke carrière verzette hij zich onder andere tegen het Indië-beleid, dat hij maar slap vond. Gerbrandy was vooral bekend als het Kamerlid dat vaak anders dacht dan anderen. Op 7 september 1961 overleed hij in Den Haag.