16 april 1963: ‘Brief uit de gevangenis van Birmingham’

"Nu is het de tijd om onze nationale politiek uit het drijfzand van raciaal onrecht te trekken en het te plaatsen op de vaste rots van menselijke waardigheid." Deze bewoordingen zijn afkomstig van Martin Luther King jr. en vonden exact vijftig jaar geleden hun weg naar het papier. Op dat moment zat de voortrekker van de Amerikaanse Burgerrechtenbeweging opgesloten in een gevangenis in Birmingham, Alabama, nadat hij tijdens een vreedzame protestmars was gearresteerd. De strijdlustige brief die hij op 16 april 1963 schreef is bekend geworden als de ‘Letter from Birmingham Jail’.

Nadat hij in de jaren ’50 al nauw betrokken was bij de bus-boycot in Alabama, richtte de zwarte dominee Martin Luther King jr. aan het begin van de jaren ’60 zijn pijlen op Birmingham. Omdat Birmingham gold als één van de strengst gesegregeerde steden in het zuiden van de VS en bovendien een broeinest van de Ku Klux Klan (KKK) was, meende King dat de Burgerrechtenbeweging juist hier een vuist moest maken. Hij motiveerde honderden medestanders en sympathisanten om massaal maar vreedzaam te protesteren.

Protestmars

King eiste afschaffing van de ver doorgevoerde rassenscheiding in openbare gelegenheden. Hij spoorde zwarten (inclusief opvallend veel schoolkinderen) aan om zich voortdurend te vertonen in winkels, restaurants en bibliotheken waar alleen blanken welkom waren, om vervolgens de mogelijk gewelddadige gevolgen berustend te accepteren. Op 12 april 1963 organiseerde King een vreedzame protestmars naar het gemeentehuis, met zijn eigen arrestatie en opsluiting in de plaatselijke gevangenis tot gevolg.

'Burgerlijke ongehoorzaamheid was morele verplichting'

Vier dagen later schreef King in de kantlijn van een krant zijn ‘Brief uit de gevangenis van Birmingham’, en liet deze vervolgens bewerken door zijn advocaat. King’s brief vormde een directe reactie op een recente verklaring van acht blanke collega-theologen, getiteld 'A Call For Unity', waarin zij de sociale onrechtvaardigheid erkenden maar tegelijkertijd beweerden dat er alleen in de rechtbanken een einde kon worden gemaakt aan de raciale segregatie - en niet op straat. King verklaarde echter dat directe actie noodzakelijk was en dat in dit stadium ‘burgerlijke ongehoorzaamheid’ niets anders was dan een ‘morele verplichting’. Nog nooit was de tijd zo rijp geweest de laatste stap te zetten in de strijd voor gelijke rechten.

Brief had effect

Hoewel de brief bedoeld was voor directe publicatie in de New York Times Magazine, zag het tijdschrift hier op het laatste moment toch vanaf. De ‘Letter from Birmingham Jail’ werd uiteindelijk pas op 12 juni 1963 gepubliceerd in de Christian Century. De campagne in Birmingham en de brief die King schreef hadden effect: het vormden kerngebeurtenissen in aanloop naar 28 augustus 1963, de dag waarop King zijn wereldberoemde speech hield voor het Lincoln Memorial.