1825 - ‘Wetterfloed’ zet deel Friesland onder water

Ernstige dijkdoorbraken en overstromingen op 3 en 5 februari 1825 treffen Nederland. 379 mensen overlijden. Eén van de ooggetuigen, Jakob Annes Kooiker, beschrijft het verwoestende effect van de ‘wetterfloed’ (watersnoodramp) op de polders rondom het Friese Workum. Zijn bewaarde brieven maken deel uit van de tentoonstelling Nederland in 7 overstromingen – De Zuiderzee van het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen.

Jakob Annes Kooiker woont in de polder It Heidenskip. Samen met De Warkumer Nijlân (Workumer Nieuwland) komt deze polder uiteindelijk maar liefst 2,5 meter onder water te staan.

Ongekende omvang

Kooiker beschrijft hoe de boeren proberen om hun koeien vanuit de polders in veiligheid te brengen. Het is lastig lopen want de landerijen staan een palm (zestig centimeter) onder water. Terwijl men bezig is, breekt bij de vuurtoren van Workum, het ‘Toarntsje’, de zeedijk door. Spoedig breekt ook de Aldedyk ten zuiden van Workum door. Hierdoor komt de hele Zuid-Westhoek van de provincie Friesland onder water te staan. Het leed is niet meer te overzien en er is een ramp van ongekende omvang ontstaan.

Angstaanjagend

Iedereen probeert met man en macht te vluchten naar hooggelegen delen zoals de stad Workum. Onderweg ziet Kooiker twee mensen lopen met een bed en dekens. Alsof het allemaal nog niet genoeg is, barsten er vanuit het noordwesten enorme onweersbuien los, die gepaard gaan met windvlagen en hagelstenen. Heel de onderwater gelopen polder It Heidenskip wordt door die onweersbuien verlicht. Sinds mensenheugenis is er geen nacht zo angstaanjagend geweest.

Door de bliksem getroffen

Zaterdagochtend volgen er opnieuw zware onweersbuien. De boerderij van Engele Tietes de Wolf getroffen aan het meer Fluessen wordt getroffen. In de stallen treft de boer een bijzonder tafereel aan: om-en-om is een dier door de bliksem getroffen: één paard leeft, twee andere niet, drie koeien wel en drie niet. Gelukkig krijgt de boer ook nadat het water weer is gezakt de nodige hulp onder meer van Jakob Annes Kooiker.

Penseeltekening

Een andere ooggetuige is de touwpluizer Hendrik Jans de Harder (1782-1847). Hij heeft de watersnoodramp van 1825 vastgelegd op een groot aantal ingekleurde penseeltekeningen. Een van de tekeningen toont goed het hierboven beschreven verhaal; terwijl het dondert en bliksemt proberen de inwoners van Workumer Nieuwland, het Workumer Veld en It Heidenskip te vluchten naar het over de sluis gelegen Workum. Op de achtergrond zien we de stad Hylpen/Hindeloopen.

Over de tentoonstelling Nederland in 7 overstromingen

Duizenden mensen die hun huizen moeten verlaten. Vee dat geëvacueerd wordt. Dijken die doorbreken en rivieren die buiten hun oevers treden. Het zijn de onmiskenbare gevolgen van een watersnoodramp. Tot en met 22 maart 2015 toont het Zuiderzeemuseum in drie zalen Nederland in 7 overstromingen – De Zuiderzee. De tentoonstelling voert bezoekers mee langs de verhalen van slachtoffers en hulpverleners, vertelt het verhaal van de Afsluitdijk en laat zien hoe we ons land wapenen tegen een mogelijke grote overstroming in de toekomst.

Zuiderzeegebied

De tentoonstelling gaat vooral in op de overstroming van 1916 die voor het Zuiderzeegebied grote gevolgen heeft gehad. Niet alleen vanwege het aantal slachtoffers en de materiele schade, maar bovenal doordat deze overstroming de directe aanleiding vormde voor het afsluiten van de Zuiderzee. De aanleg van de Afsluitdijk in 1932 herinnert aan de gevaren van het water en de gebeurtenissen in 1916.