300: 3 historische fouten

300 is een film uit 2006 gemaakt door Zack Snyder met in de hoofdrollen onder meer Gerard Butler, David Wenham en Lena Headey. In de film strijdt een leger van slechts 300 Spartanen onder leiding van Koning Leonidas tegen een Perzisch leger dat bestaat uit tienduizenden manschappen. Hoewel de film een hoge amusementswaarde heeft is Snyder in een aantal gevallen sterk afgeweken van de historische werkelijkheid.

300: het ware verhaal

De film speelt zich af rond het jaar 480, tijdens de 3de Perzische oorlog. De Grieken, onder leiding van Koning Leonidas, verdedigen hun grondgebied tegen een Perzische invasie uit het oosten. De Perzen, die strijden in naam van Xerxes, hebben inmiddels veel ervaring in hun strijd tegen de Grieken en besluiten om een groot leger over land te sturen en daarnaast ook het merendeel van hun vloot in te zetten. Het vijandige leger bestond uit ongeveer 300.000 tot 500.000 soldaten,  terwijl de Grieken slechts beschikten over ruwweg 7000 man. De strijd lijkt niet te winnen, maar de Grieken houden knap stand bij een nauwe doorgang die Thermopylae wordt genoemd. Uiteindelijk worden de Grieken verraden en sterft Leonidas, maar de invasie mislukt toch. De Perzische vloot wordt verwoest door de Atheense Admiraal Themistocles en hierdoor is het niet meer mogelijk het landleger te bevoorraden. Xerxes moet zich terugtrekken.

1. Eerste misser: de Spartaanse training

Tijdens de eerste scene van de film zien we de jonge Koning Leonidas  die in zijn eentje aan het jagen is in de bergen. Dit suggereert dat hij een training moest doorlopen om zich te bewijzen als Spartaan. Dat jonge Spartanen een training moesten afwerken klopt inderdaad, dit was de zogeheten agoge waarin de jongens op allerlei gebieden werden opgeleid. Er was natuurlijk militaire training, maar ook leerden de tieners hoe ze moesten jagen, moesten dansen en zich sociaal moesten representeren. Waar de film de plank misslaat is bij het eenzame aspect van deze jacht. Koning Leonidas zou in de meeste gevallen zijn vergezeld door de groep jongens waarmee hij samen de agoge doorliep. Samen leven in een gemeenschap had tot doel de onderlinge band sterker te maken en de latere eenheid in het leger te bewaren. Bovendien voorkwam dit dodelijke ongelukken. Het belangrijkste doel van de training was bovendien niet het doden van een wolf, zoals in de film wordt beweerd. In oude bronnen wordt gesproken over het vermoorden van een Helot (een slaaf). Wanneer dit lukte, dan was een belangrijk onderdeel van de opleiding voltooid.  Wanneer de Spartaan faalde moest hij hier zwaar voor boeten.

2. This is Sparta!

Een iconische scene van de film is die waarin Leonidas een afgevaardigde van Xerxes in een waterput trapt. Deze komt met een aanbod van de Perzische Koning om de naderende oorlog te voorkomen. Lenonidas valt vervolgens uit tegen de boodschapper en vertelt hem dat hij zijn aanbod niet kan accepteren, omdat de “philosophers and boy lovers” uit Athene dat ook niet hebben gedaan. Het is opvallend dat hij de Atheners op deze manier zou willen beschrijven, aangezien het juist de Spartanen waren die tijdens de agoge regelmatig experimenteerden met homoseksualiteit. Vervolgens trapt Leonidas de boodschapper in een waterput. Hij spreekt hierbij de legendarische woorden: “Madness? This is Sparta!” Helaas heeft Xerxes waarschijnlijk nooit een boodschapper naar Sparta gestuurd rond deze periode, dus kan de scene niet echt hebben plaatsgevonden. De dialoog komt niet helemaal uit de lucht vallen: Herodotus, de vader van de geschiedschrijving, beschrijft in zijn werken situaties binnen Sparta waarbij dergelijke taferelen wel hebben plaatsvonden. Hierdoor was Xerxes op zijn hoede en stuurde bij deze derde oorlog niet opnieuw een boodschapper.

3. 300 Spartanen tegen een Perzisch leger?

Het doet allemaal heel heroïsch aan: 300 Spartanen die het gigantische Perzische leger tegenhouden. In realiteit stonden er echter toch bijna 7000 Grieken bij Thermopylae. De Spartanen waren dus zeker niet de enige die probeerden om Xerxes tegen te houden. Hoewel in de film wel degelijk wordt gezinspeeld naar deze verschillende groepen, zijn het toch met name de Spartanen die open en bloot de strijd aangaan. Dit is overigens ook niet juist; de Spartanen droegen over het algemeen een zware uitrusting en waren goed bewapend. Omdat het lastig is om 300 Grieken die identiek zijn uitgerust uit elkaar te houden is in de film gekozen om ze wat minder gepantserd in beeld te brengen. Terwijl de strijd op het land in volle gang was streden de andere Grieken, waaronder de Atheense Admiraal Themistocles, tegen de Perzische vloot op het water. Bij de slag om Gill wordt de vijandige vloot in de val gelokt en verslagen; de Perzen moeten zich terugtrekken. In de film wordt de indruk gewekt dat 300 Spartanen lang standhouden tegen het oprukkende Perzische leger en hoewel dit in hoofdlijnen juist is moeten hierbij dus toch een aantal behoorlijke kanttekeningen worden geplaatst.