5 vreemde medicijnen uit de geschiedenis

Voor de opkomst van de moderne geneeswetenschap was het vinden van medicijnen grotendeels een kwestie van proberen. Als er een nieuwe ziekte opkwam dan grepen doktoren naar allerlei bekende en onbekende stoffen om de patiënten van hun kwaal te verlossen. Regelmatig werd er met deze methode een passend medicijn gevonden, maar soms ging het ook volledig mis.

Opium

Zo kampten de Verenigde Staten in de negentiende eeuw met een ware golf aan drugsverslaafden. Oorzaak was onder meer opium, het uiterst verslavende melksap van de opiumpapaver dat door doktoren bij allerlei grote en kleine kwalen werd voorgeschreven. Het goedje werd onder meer ingezet als medicijn tegen hoofdpijn, misselijkheid, depressie, diarree en jicht. Daarnaast kon opium in poedervorm ook gemengd worden met alcohol om het pijnstillende drankje ‘laudanum’ te creëren.

De medicijn gerelateerde verslavingen in de Verenigde Staten werden nog erger met de introductie van morfine en heroïne, twee afgeleide stoffen van opium. Aanvankelijk was men ervan overtuigd dat deze pijnstillende opiaten niet verslavend waren, en dus werden ze in rap tempo in allerlei medicijnen verwerkt. Zo schreef men heroïne voor als hoestdrankje en kregen huilende baby’s een flinke dosis morfine om de pijn van het doorbreken van de tandjes te verminderen.

Cocaïne

Een ander populair geneesmiddel uit de negentiende eeuw was cocaïne. Vanwege het stimulerende effect van de drug werd het middel onder meer voorgeschreven als medicijn tegen terugkerende pijn, depressie en lethargie. Het werd echter nog erger toen men ontdekte dat patiënten met behulp van cocaïne ook ‘genezen’ konden worden van hun verslavingen aan andere middelen. Zo hielp Sigmund Freud – één van de grootste voorstanders van het medicinale gebruik van cocaïne – zijn vriend van een morfineverslaving af door hem verslaafd te maken aan cocaïne.

Vossenvet

In het Engeland van de Tudor-dynastie (1485-1603) was de medicinale geneeswetenschap nog allesbehalve vergevorderd. De meeste patiënten van ernstige ziektes waren voor hun behandeling dan ook toegewezen op volksverhalen en bijgeloof. Zo werd geadviseerd luizen te eten tegen geelzucht en moest men regenwormen op de voeten smeren om van jicht af te komen. Veruit het vreemdste geneesmiddel was echter vossenvet, dat zou helpen tegen kaalheid (door het over het hoofd te smeren) en doofheid (door het in de oren te stoppen).

Mummies

Op basis van een verkeerde vertaling van een Arabische tekst kwam in de loop van de middeleeuwen in Europa het geloof op dat de restanten van mummies helende krachten bezaten. Het opmerkelijke gevolg was dat het al snel gebruikelijk werd om Egyptische mummies te vermalen tot poeder en het spul vervolgens te verkopen als medicijn. Toen de exemplaren van echte mummies na verloop van tijd bovendien steeds schaarser werden, besloot een aantal slimme handelaren in plaats daarvan de zongedroogde lijken van criminelen en slaven te verpoederen. Op deze manier ontstond een lucratieve handel die stand hield tot op zijn minst de zestiende eeuw.

Kwikzilver

Ongetwijfeld het meest vreemde medicijn uit de menselijke geschiedenis is kwik. Al ruim 3.500 jaar geleden was het bekend dat de giftige kwikgassen onder meer doofheid, blindheid en krankzinnigheid veroorzaakten, maar toch bleef het metaal tot ver na de middeleeuwen ingezet worden als medicijn. Door de unieke eigenschappen van kwik – het enige metaal dat bij kamertemperatuur vloeibaar is – waren veel mensen er namelijk van overtuigd dat het spul bijzondere krachten moest bezitten.

Met veel wetenschappers die deze helende invloed van kwik probeerden te ontdekken liep het echter slecht af. Zo verloor de Britse scheikundige Michael Faraday zijn geheugen en kreeg hij een zenuwinzinking na te veel experimenten met het kwikzilver. Ook met de talrijke patiënten die het metaal voorgeschreven kregen als medicijn voor hun kwaal liep het niet goed af. Kwik werd onder meer ingezet als geneesmiddel tegen syfilis, maar de enige manier waarop het de verspreiding van de ziekte verminderde was door het vergiftigen van alle patiënten. Onder meer de geniale Oostenrijkse componist Amadeus Mozart vond op deze tragische manier de dood.

Afbeelding:

• Turkish Opium For Britain- the USE of Opium in British Medicine, UK, 1943: Ministry of Information Photo Division Photographer, Smith Jack [Public domain], via Wikimedia Commons