Achtergrond bij nieuwsgierig aagje

Wanneer iemand tegen je zegt dat je een nieuwsgierig aagje bent, betekent dat je iets wel heel graag wilt weten, terwijl je er eigenlijk misschien wel niets mee te maken hebt. Dit is al enkele honderden jaren een bekende uitdrukking in de Nederlandse taal. Aagje is een personage uit een oud verhaal en haar nieuwsgierigheid kwam haar duur te staan.

Aagje is de hoofdpersoon in een 17e-eeuwse klucht. Er zijn verschillende versies van deze klucht in omloop, maar de meest bekende versie wordt toegeschreven aan Abraham Bormeester. Over het leven van deze schrijver is vrijwel niets bekend, maar hij heeft wel vier kluchten op zijn naam staan, waarvan Kluchtigh Avontuurtje van 't Nieuwsgierigh Aeghje van Enckhuysen de bekendste is. Het verhaal speelt zich af in de 80-jarige oorlog.

Twaalfjarig Bestand

Ten tijde van de 80-jarige oorlog (1568-1648) was Nederland verdeeld in de Noordelijke Nederlanden en de Zuidelijke Nederlanden. Toen in 1609 besloten werd tot een wapenstilstand, het Twaalfjarig Bestand, waren veel bewoners van de Nederlanden voor het eerst in 40 jaar tijd in staat   om familie te bezoeken die in het andere deel van de Nederlanden woonde. Dit gold ook voor Aagje uit Enkhuizen. Zij wilde uit nieuwsgierigheid graag eens Antwerpen in de Zuidelijke Nederlanden bezoeken.

Antwerpen

Die gelegenheid deed zich voor toen ze mee kon met een vriend van haar man. Hij was schipper en heette Freekbuur. Hij vertrok naar Antwerpen en Aagje mocht na toestemming van haar man mee. In Antwerpen aangekomen moest Freekbuur een aantal zaken regelen, en hoewel hij Aagje vroeg op het schip te blijven wachten, ging Aagje uit nieuwsgierigheid de straat op. Ze werd daar aangesproken door een man met de woorden: “Goededag, mijn nichteken”. Door deze woorden dacht Aagje meteen dat de man haar neef Jan van Spanjen was, over wie ze veel gehoord had. Maar de man was haar neef niet en “nichteken” was een normale manier om een meisje te begroeten in de Zuidelijke Nederlanden. Aagje wist dit niet en vertelde alles over zichzelf.

Honderd gulden

Ze vertelde waar ze vandaan kwam en ze vertelde ook dat ze honderd gulden op zak had. De Brabander vond dit geldbedrag interessant en besloot Aagje de stad te laten zien. Al gauw kwamen ze in een kroeg terecht, waar de man Aagje dronken voerde. Uiteindelijk werd Aagje zo dronken dat ze in slaap viel. De man pakte haar geld af en kocht er samen met zijn vrienden allemaal drank van. Toen hij Aagje van haar geld, sieraden en kleren had beroofd, besloot de man haar in andere kleren ergens op de stoep van een deftig huis achter te laten.

Schaamte

Toen ze weer bij kennis kwam, stonden er allemaal mensen om haar heen. Ze vroeg deze mensen naar haar neef Jan van Spanjen. Niemand wist wie dat was en uiteindelijk werd ze gevonden door schipper Freekbuur. Toen kwam ze er achter dat ze van haar honderd gulden bestolen was. Aagje schaamde zich een ongeluk en keerde bedroefd weer met Freekbuur terug naar Enkhuizen. De nieuwsgierigheid om in haar eentje Antwerpen te ontdekken kwam Aagje dus duur te staan. De uitdrukking ‘nieuwsgierig aagje’ leeft in het hedendaagse Nederlands nog steeds voort.

Spreekwoorden – hoe zit het ook alweer?

Ze veranderen soms van betekenis, er komen nieuwe bij, we ‘lenen’ ze uit andere talen. Alle gangbare Nederlandse en Vlaamse spreekwoorden vind je in het Van Dale Spreekwoordenboek. Compleet met prachtige illustraties, essays en citaten.