Achtergrond van 'koffiedik kijken'

Wanneer iemand nog niet weet wat er in de toekomst gaat gebeuren, kan hij dit uitdrukken door te stellen dat iets een kwestie is van ‘koffiedik kijken’. Deze uitdrukking heeft te maken met een gebruik dat vermoedelijk in Nederland geïntroduceerd werd in de 17e eeuw.

Koffie is inmiddels niet meer weg te denken uit onze samenleving. Het werd echter pas in de 17e eeuw voor het eerst geïntroduceerd vanuit het huidige Turkije. Het gebruik om koffie te drinken was oorspronkelijk afkomstig uit het Midden-Oosten. In de 16e eeuw veroverden de Ottomanen grote delen hiervan. Ze kwamen hierdoor in aanraking met koffie, waarna de drank zich al snel over het hele Ottomaanse Rijk verspreidde. Tijdens de daaropvolgende eeuw breidden de Nederlanders hun handelsimperium over de hele wereld uit, waaronder ook de Middellandse Zee. Via deze handelsroute vond de koffie zijn weg naar Nederland.

Waarzeggers

Het ging hier om ‘Turkse koffie’, waarbij altijd een restant koffiedik achterbleef in het kopje na het drinken. Door deze drab raakte een nieuwe vorm van waarzeggerij in de mode, die tasseografie of ‘koffiedik kijken’ werd genoemd. Waarzeggers gebruikten namelijk koffiedik om de toekomst te voorspellen. Hun klanten dronken eerst een kop koffie leeg. Vervolgens voorspelde de waarzegger de toekomst van degene die de koffie opgedronken had, aan de hand van de vorm van het koffiedik. Er bestonden hier uitgebreide technieken voor, die te maken hadden met de symbolen die de waarzeggers meenden te herkennen in het koffiedik. Soms werd het koffiedik op een schoteltje uitgespreid. Hierbij deden waarzeggers voorspellingen door te kijken op welk deel van het schoteltje wel of juist geen drab aanwezig was. Er waren volgens hen niet alleen zaken over de toekomst, maar ook dingen uit het verleden af te leiden aan de hand van het koffiedik.

Speciale krachten

De oorsprong van tasseografie is moeilijk te achterhalen. Waarschijnlijk was deze vorm van waarzeggerij ten tijde van de introductie van koffie in Europa in het Oosten al eeuwen bekend, maar zeker is dit niet. In Europa begon het ‘koffiedik kijken’ vermoedelijk al vrij snel na de introductie van koffie. Deze drank was toen immers nieuw en er werden allerlei speciale krachten aan toegeschreven.

Geloofwaardigheid

Koffiedik kijken was in de 17e en 18e eeuw een populaire manier om de toekomst te voorspellen. Later raakte deze techniek echter uit de mode. Mensen begonnen te vermoeden dat de waarzeggers hen oplichtten en alleen maar vertelden wat de klanten wilden horen. Door deze toenemende scepsis tegenover koffiedik kijken, kreeg de uitdrukking juist de tegenovergestelde betekenis. Het betekende voortaan namelijk dat je juist niet weet wat er in de toekomst gaat gebeuren.

Toch komt tasseografie vandaag de dag nog steeds voor. In Turkije is het populair gebleven. Ook in Nederland zijn er nog mensen die menen dat je aan de hand van koffiedik voorspellingen over de toekomst kunt doen.