Demonstratie van de matrozen in Wilhelmshaven, 1918 (Wikimedia Commons)

Begin van de Novemberrevolutie in Duitsland

Op 4 november 1918 begon de Novemberrevolutie in Duitsland. Deze revolutie brak uit vanwege onvrede over de Eerste Wereldoorlog, waarin Duitsland al een paar maanden aan de verliezende hand was. De revolutie verspreidde zich na 4 november over heel Duitsland en dreigde uit te groeien tot een burgeroorlog tussen communisten en socialisten en de Duitse regering.

Spanningen tussen de socialistische Sozialdemokratische Partei Deutschlands (SPD) en het conservatieve keizerlijke gezag speelden al een rol voor de uitbraak van de Eerste Wereldoorlog in 1914. De socialisten besloten zich in de oorlog echter achter de keizer te scharen om een verenigd Duitsland te vormen. Gedurende de oorlog groeide de onvrede echter en in de zomer van 1918 werd duidelijk dat Duitsland de oorlog nooit winnend af kon sluiten.

Oktoberhervorming

De Duitse opperbevelhebber generaal Erich Ludendorff had dit ook door, waarna hij in oktober 1918 de Oktoberhervorming instigeerde. Er werd een coalitieregering ingesteld met de liberale prins Maximiliaan van Baden en de SPD, die de vredesonderhandelingen aan moesten gaan. Ludendorff steunde deze regering echter alleen maar zodat hij de schuld van het verlies van de oorlog af kon wentelen van het leger op de socialisten.

Dienstweigering

De Duitse strijdvaardigheid nam, nadat duidelijk was geworden dat de oorlog niet meer te winnen viel, sterk af. Eind oktober wilde de Seekriegsleitung, het opperbevel van de marine, nog één slag leveren met de Engelse Royal Navy in het Kanaal. Omdat de soldaten dit beschouwden als een zelfmoordmissie, die geen invloed zou hebben op het verdere verloop van de oorlog, weigerden verschillende bemanningen in de nacht van 29 op 30 oktober om koers te zetten richting Engeland. Deze matrozen werden gearresteerd, waarna de leiding dacht dat zij de vloot weer onder controle had.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Muiterij in Kiel

De zaak was hier voor de matrozen in Kiel echter niet mee afgedaan en begin november zochten zij contact met de vakbonden en de SPD. Op 3 november hielden de matrozen een grote demonstratie, waarbij onder andere geroepen werd om Frieden und Brot (vrede en brood). Deze demonstratie liep uiteindelijk uit de hand, waarna zeven matrozen gedood werden en er 29 zwaar gewond raakten. De demonstratie veranderde een dag later, op 4 november 1918, in een complete revolutie, waarbij 40.000 muitende matrozen, soldaten en arbeiders de macht grepen in de belangrijke marinehaven Kiel.

Soldatenraad

In de avond van 4 november vormden zij een Soldatenraad, naar voorbeeld van de Sovjetraden in Rusland. Zij brachten een veertienpuntenplan naar buiten, waarin zij onder andere vroegen om meer vrijheid en een einde van de oorlog. Twee dagen later brak ook een opstand uit in Wilhelmshaven, de andere grote marinehaven van Duitsland. De revolutie verspreidde zich in de dagen daarna door heel Duitsland en op 8 november hadden arbeiders- en soldatenraden de macht in handen in het grootste deel van het land. Keizer Wilhelm II werd op 9 november gedwongen tot aftreden, waarna de SPD aan de macht kwam.

Weimarrepubliek

De revolutie veranderde echter al snel in een soort burgeroorlog. In januari 1919 werd een tweede revolutionaire golf van Duitse communisten bloedig de kop ingedrukt door nationalistische Freikorpsen. De Duitse Revolutie kwam in augustus 1919 ten einde met de stichting van de Weimarrepubliek.