Biografie Wim Kok

Oud-premier en PvdA-er Wim Kok overleed op 20 oktober 2018. Koks loopbaan startte in 1959 als commercieel medewerker van het handelskantoor Sembodja Malaja in Amsterdam en leidde onder andere tot tweemaal toe tot premierschap en benoeming tot minister van staat.

Jeugd Wim Kok

Kok werd op 29 september 1938 geboren in het nabij Rotterdam gelegen dorpje Bergambacht. Nadat hij de MULO en de HBS met succes had afgerond, ging hij bedrijfskunde studeren aan de prestigieuze internationale universiteit Nijenrode. In 1958 was hij afgestudeerd en vervulde hij een jaar lang zijn dienstplicht. Kok ontpopte zich al jong tot vakbondsman en hij werd al op zijn drieëntwintigste politiek actief als medewerker van de Bouwbond NVV (Nederlands Verbond van Vakverenigingen).

Begin politieke carrière Wim Kok

Zijn taken en verantwoordelijkheid breidden zich in de loop van zijn twaalfjarige carrière bij de NVV uit. Als secretaris en voorzitter van de NVV werd Kok een vaak gezien gezicht op de Nederlandse televisie. Daarnaast was hij in dezelfde periode vicevoorzitter van de Sociaal-Economische Raad (SER), een adviesorgaan die de Nederlandse regering adviseert bij sociaaleconomische vraagstukken en toezicht houdt op het bedrijfsleven. De bekendheid met de politiek door zijn maatschappelijke en zakelijke betrokkenheid en PvdA-lidmaatschap sinds 1961 zorgden ervoor dat Kok in 1986  als tweede man op de lijst werd gezet bij de landelijke verkiezingen voor de PvdA.

Politieke situatie PvdA voor Kok

Na een roerige regeerperiode van de PvdA onder leiding van Joop den Uyl in de periode 1973-1977 was de PvdA in de oppositie terecht gekomen. Minus een kortstondige en mislukte samenwerking in het kabinet Van Agt II (1981-1982) -dit kabinet viel al binnen acht maanden tijd- bleef de PvdA tot 1989 in de oppositie.

Partijleider en ministerschap

Twee maanden na zijn aantreden als lid van de Tweede Kamer stapte Den Uyl op en werd Kok benoemd tot leider van de PvdA en daarmee oppositieleider tegen het kabinet Lubbers II (1986-1989). Bij de samenwerking van de PvdA met het CDA in kabinet Lubbers III (1989 – 1994) werd Wim Kok aangesteld tot minister van Financiën en vicepremier. Kok voerde net als zijn voorgangers een ombuigingsbeleid als minister. Dit hield in dat er flink bezuinigd diende te worden op overheidsuitgaven en er geprobeerd werd de collectieve lastendruk te stabiliseren.

Kok realiseerde dit door te snijden in de overheidssubsidies, het verhogen van de huren, het verhogen van de accijnzen, beperking van het ziekteverzuim en tariefverhoging in het openbaar vervoer. Deze stevige bezuinigingen schoten sommige partijleden in het verkeerde keelgat, maar Kok wist toch het vertrouwen van de meerderheid van zijn achterban te behouden.

Wim Kok als premier

Bij de verkiezingen in 1994 kwam er een einde aan het tijdperk Lubbers en werd de PvdA de grootste partij. Kok werd premier van het zogenaamde ‘paarse kabinet’, een coalitie van PvdA, VVD en D66. Het financiële beleid dat Kok gevoerd had als minister werd doorgezet en door groei aan banen en terugdringing van de staatsschuld groeide de Nederlandse economie als nooit te voren.

Het succes van paars werd in 1998 gevolgd door een tweede overwinning en de start van kabinet Kok II, ofwel Paars II. De gunstige economische tij zette zich voort en Kok plukte hier de vruchten van. Het Nederlandse poldermodel werd een begrip en Kok kreeg internationale erkenning voor zijn successen.

Kantelpunt

Na wat strubbelingen in het kabinet in ’99 zette het kabinet haar lijn voort en was verantwoordelijk voor onder andere de legalisering van euthanasie en het homohuwelijk. Maar ondanks deze winsten zat er onheil in de lucht. De aanhoudende groei van de Nederlandse economie had er voor gezorgd dat tekorten op de arbeidsmarkt ontstonden, de lonen en de koopkracht groeiden en de concurrentiepositie van Nederland verslechterde. In 2001 ontstond er bovendien haast een politieke crisis toen duidelijk werd dat toenmalig Prins Willem-Alexander met Maxima wilde trouwen, een omstreden keuze vanwege de slechte reputatie van Maxima’s vader Jorge Zorreguieta.

Einde van de politiek voor Wim Kok

De kritiek op Paars groeide en mede door de grote populariteit van de politieke nieuwkomer Pim Fortuyn kwam het kabinet onder druk te staan. Fortuyns boek De puinhopen van acht jaar paars bekritiseerde het beleid van Kok waardoor de wachttijden in de gezondheidszorg toe waren genomen en er sprake was van een groeiend gevoel van onveiligheid in de maatschappij. De nekslag voor kabinet Kok II was uiteindelijk de kwestie Srebrenica. Het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) bracht een vernietigend rapport naar buiten waarin de Nederlandse missie naar Bosnië in 1993 en de afhandeling ervan in 1998 ernstig werd bekritiseerd. Op 16 april 2002 bood Kok zijn ontslag, zijn ministers volgden en het kabinet Kok II viel.

Verdere loopbaan Wim Kok

Ondanks zijn pensioengerechtigde leeftijd bleek Kok niet stil zitten na zijn politieke carrière. In 2003 werd hij onder andere lid van de Raad van Commissarissen van de ING Groep, Shell, KLM en TPG Groep. De keuze om bij dergelijke multinationals aan de bak te gaan werd hem niet altijd in dank afgenomen, als PvdA-leider had hij zich namelijk altijd uitgesproken tegen de ‘zakkenvullerscultuur’ bij dergelijke bedrijven. Kok deed deze kritiek af met de uitleg dat hij als premier het belang van de maatschappij had gediend, maar dat hij als commissielid bij de eerdergenoemde bedrijven werkte voor de economische belangen van Nederlandse topondernemingen. Naast verschillende adviesfuncties voegt Kok in 2013 ook de China Construction Bank toe aan zijn rijke CV.