Boekenweek 2014

Dit jaar is reizen het thema van de Boekenweek. Al eeuwen nemen reisverhalen lezers mee naar een andere wereld. Niet alleen in boeken maar ook in archieven is heel wat te ‘reizen’.

Pieter Groen

Zo is ook in het Nationaal Archief veel te vinden over ooit gemaakte reizen: honderden manuscripten met reisverslagen, scheepsjournalen en reisdagboeken getuigen van ontdekkingen, zakenreizen of avonturen in lang vervlogen tijden. Bijvoorbeeld van de 19-jarige Pieter Groen die in 1792 naar Berbice vertrekt. Deze Nederlandse kolonie ten westen van Suriname heeft in die tijd een slechte reputatie. Niet alleen vanwege de vele dodelijke epidemieën en het vochtige klimaat. Ook de losbandigheid van de inwoners is alom berucht. De kolonie doet zijn naam eer aan: Pieter beleeft er vele escapades. Zijn avonturen beschrijft Pieter in 7 journalen die bewaard worden in het Nationaal Archief.

Wingewesten

Samen met de Nederlandse kolonies Essequibo-Demerara en Suriname vormt Berbice Guyana. De grote rivieren in dit gebied in het oerwoud vormen de toegang tot de gebieden waar voornamelijk suikerriet, koffie en katoen wordt verbouwd. De plantagehouders hopen snel munt te slaan uit de verkoop van deze gewassen. Niet voor niets worden deze kolonies aangeduid als wingewesten.

Plantages

Pieter Groen bezoekt diverse plantages in de Guyana’s. Hij bekijkt de financiële boekhouding, ziet hoe men met de slaven omgaat en ontwikkelt zijn ideeën over de koffie- en suikerverbouwing. Daarnaast krijgt hij een grote interesse in de lokale Indiaanse bevolking.

Slaven

Slaven vormen de grootste groep inwoners van de kolonie. Veel planters behandelen hun slaven ronduit slecht. Dit leidt in 1763 na diverse incidenten tot een grote slavenopstand. De opstand betekent bijna de ondergang van de kolonie en laat een spoor van vernieling achter. De hoofdstad wordt pas in het jaar van Pieters bezoek weer opgebouwd.

Reisdagboekjes

In 6 reisdagboekjes beschrijft Pieter Groen chronologisch zijn vertrek van huis, zijn belevenissen in West-Indië en zijn reis terug naar het vaderland in het najaar van 1794. Hij schrijft uitgebreid over zijn inspecties van plantages en wandelingen door koloniale stadjes. Ook brengt hij verslag uit over meerdaagse tochten door de binnenlan¬den waar hij zich verwondert over het leven van de Indianen.

‘Apart Journaal’

Naast deze 6 dagboeken houdt Pieter er nog een ander schrift op na. In zijn ‘Apart Journaal’ vertelt hij uitgebreid over zijn seksuele escapades met zowel blanke welgestelde dames als (minderjarige) zwarte slavinnen. Hij eindigt de beschrijving van zijn avontuurtjes met de opmerking ‘dat hij erbij blijft dat er niets boven onze blanke Europese vrouwen gaat’.

Het geheugenpaleis

Pieter Groen gaat naar de Barbiesjes is een van de 11 verhalen die nu te bekijken zijn in de tentoonstelling Het geheugenpaleis - met je hoofd in de archieven in het Nationaal Archief. Naast het originele reisverslag, en andere documenten, kaarten en voorwerpen is een interpretatie van performer Jaime Ibanez van Pieter Groens avonturen te zien en te horen.

Ter gelegenheid van de tentoonstelling is het boek Een donjuan in de West. Het reisverslag van koopmanszoon Pieter Groen (1792-1794) van Jacco Hogeweg verschenen bij Uitgeverij Balans in samenwerking met het Nationaal Archief. Dit boek is te bestellen via de webwinkel van gahetNA of in de boekhandel.

Meer informatie over de tentoonstelling Het geheugenpaleis is elders op de website van het Nationaal Archief te vinden.