Brecht van Alcmaer - Vier eeuwen oud massagraf in hartje Alkmaar

Toen een groep Leidse studenten eind 2010 opgravingen deed ter voorbereiding van de aanleg van een nieuwe parkeerplaats in het centrum van Alkmaar kwamen zij voor een grote verrassing te staan: plots ontdekten zij een massagraf uit de Tachtigjarige Oorlog. Wie lagen hier? Waarom zijn zij hier begraven, en wat is er met hen gebeurd?

Spectaculaire Vondst

Toen de studenten aan de opgraving begonnen wisten ze dat ze een oud graf zouden delven. Op deze plek had namelijk van 1448 tot 1574 een minnebroedersklooster gestaan. Aan een klooster was vaak een begraafplaats verbonden. Bij de opgraving van de Paardenmarkt verwachtten de jonge archeologen dan ook enkel de skeletten van monniken te vinden. Snel nam de opgraving echter een andere wending. Naast een grote kloosterbroeder werden er namelijk ook vrouwen gevonden en jonge mannen met vele schedelfracturen. Het was duidelijk dat deze mensen, anders dan de alledaagse monnik, door geweld om het leven waren gekomen.

Het bleek naast de reguliere begraafplaats om twee massagraven te gaan. Het ene bevatte de resten van 22 jonge mannen en in het andere graf lag een vrouw, drie oudere mannen, drie jongens van rond de 17 jaar oud en een kind. Ze waren omgekomen bij het beleg van Alkmaar in de Tachtigjarige Oorlog.

Brecht van Alcmaer

De onbekende vrouw uit het kleinere massagraf heeft na 437 jaar weer een gezicht gekregen. Met behulp van moderne technologieën heeft het Archeologiecentrum Het Huis van Hilde een reconstructie gemaakt die de naam 'Brecht van Alcmaer' draagt. Deze levensgrote reconstructie geeft ons een beeld van hoe de vrouwen er in die tijd uit zagen. Maar het skelet vertelt nog veel meer over. Brecht was namelijk een hard werkende vrouw. Slijtage aan haar ruggengraat wijst op zware belasting. In die tijd werd het zware werk door de gegoede burgerij graag over gelaten aan anderen. De voor die tijd lange vrouw behoorden dus niet tot de hoogste stand in de maatschappij. Hoe ze overleden is kunnen we niet weten, want er is niks te zien aan haar botten. Ze kan ziek geworden zijn, ondervoed zijn geweest of dodelijk gewond geraakt zonder dat er bot is getroffen. Hoewel we niet weten hoe is komen te overlijden, weten wij wel hoe zij er uit heeft gezien. In deze video zie je hoe het skelet langzaam verandert in de Alkmaarse vrouw.

Het beleg van Alkmaar

De Hollandse opstand tegen hun Spaanse landsheer Filips II bleek voor de Spanjaarden minder makkelijk te onderdrukken dan aanvankelijk gedacht. Om korte metten te maken met deze opruiers besloot Filips II een van zijn beste mannen naar het Noorden te sturen. Dit was de Hertog van Alva, ook wel de IJzeren Hertog genoemd. Met harde hand zou hij proberen de orde te herstellen. Toen dit niet lukte werden de Hollandse steden belegerd en door de Spanjaarden aangevallen. De zoon van de IJzeren hertog, Don Frederik van Toledo was de leider van deze strafexpeditie. Na de belegering van Zutphen, Naarden en Haarlem was Alkmaar het volgende doelwit.

Het was een zware strijd. Gloeiend hete pek werd van de stadsmuur naar beneden geworpen terwijl de kogels de stedelingen vanaf de andere kant tegemoet gierden. Vrouwelijke burgers hielpen hun mannen in de strijd en werden beroemd om hun moed. Zoals de Kenau van Haarlem kent ook Alkmaar een heldhaftige dame. Trijn Rembrandts is de naam. Of zij echt bestaan heeft is iets waar aan getwijfeld wordt, maar dat ‘Brecht van Alcmaer’ heeft meegevochten is heel waarschijnlijk.