Cixi: keizerin-regentes van China

In een tijd dat vrouwen geen officiële posities mochten bekleden aan het hof was Cixi degene die achter de schermen, tussen 1861 en 1908, 47 jaar de heerser van de Qing-dynastie was. Zij bleef zo lang aan de macht door slim gebruik te maken van de onderlinge verdeeldheid aan het Chinese hof en, gedurende het grootste deel van haar regeerperiode, de belangrijkste hervormingen tegen te houden.

Cixi werd op 29 oktober 1835 geboren als Yehonala in Beijing. Haar vader Huizheng was een lagere ambtenaar, die tot de heersende Manchu-klasse behoorde. Cixi werd op zestienjarige leeftijd verkozen als bijvrouw van keizer Xianfeng. Nadat zij toetrad tot de keizerlijke harem werd zij al snel één van de favoriete concubines van de keizer. Op 27 april 1856 beviel Cixi van Tonghzi, de enige mannelijke erfgenaam van Xianfeng. Dit bezorgde haar de eretitel Tzu Hsi, keizerin van het westelijke paleis, wat tegenwoordig wordt geschreven als Cixi. Cixi werd hiermee de belangrijkste bijvrouw van de keizer en moest alleen keizerin Ci’an nog voor zich dulden.

Dood van de keizer

In september 1860 vluchtte het Chinese hof van Peking naar Rehe in Mantsjoerije, nadat de Britten en de Fransen tijdens de Tweede Opiumoorlog (1856-1860) de Chinese hoofdstad aanvielen. Na de gedwongen verbanning raakte keizer Xianfeng zo depressief dat hij zich vergreep aan alcohol en drugs. Hij overleed op 22 augustus 1861, waarna zijn vijfjarige erfgenaam Tonghzi in naam de nieuwe keizer werd. Xianfeng had echter voor zijn dood een raad van acht ministers aangesteld, die zou regeren tot Tonghzi volwassen was.

Paleiscoup

Cixi zag echter niets in deze ministerraad en zweerde samen met een aantal hovelingen om de macht over te nemen. Met hulp van prins Gong, een lid van de Chinese keizerlijke familie, zette Cixi in november 1861 deze ministerraad af. Zij werd daarna samen met Ci’an, de belangrijkste vrouw van Xianfeng, regentes van Tonghzi. In de praktijk trok Cixi achter de schermen alle macht naar zich toe. Zij beloonde prins Gong voor zijn hulp door hem te benoemen als hoofd van Algemene en Binnenlandse Zaken en schoof de goedgelovige en naïeve Ci’an naar de achtergrond.

Taiping-opstand

Cixi begon na de paleiscoup voortvarend aan het opruimen van de bureaucratie en het plaatsen van haar getrouwen op belangrijke posities. Zij probeerde de ongecontroleerde corruptie tegen te gaan en schuwde er niet voor om enkele Han Chinezen hoge functies te geven. Dit was heel ongebruikelijk onder de Manchu Qing-dynastie. Eén van deze Han Chinezen maakte bij de Slag bij Tianjin in 1864 een einde aan de Taiping-opstand, die al veertien jaar woedde in het zuiden van China.

Hervormingen en dood van Tongzhi

De resultaten van de Tweede Opiumoorlog leidden er toe dat Cixi doorhad dat China niet meer opkon tegen de westerse mogendheden. Zij kondigde een groot aantal moderniseringen af, die echter maar half werden doorgevoerd. Zodra Cixi het idee had dat de hervormingen invloed hadden op haar machtspositie werden zij afgeblazen. Cixi deed in 1873 een stap terug om haar zoon Tongzhi te laten regeren, maar de keizer overleed twee jaar later aan de pokken.

Regentes van Guanxu

Na de dood van Tonghzi zette Cixi haar vierjarige neefje Guangxu op de troon, waarna zij de rol van regentes samen met Ci’an weer overnam. Met het overlijden van keizerin Ci’an in april 1881 werd Cixi de enige regentes van de jonge keizer en kreeg zij alle macht in handen. Nadat Guangxu op achttienjarige leeftijd in 1889 de troon besteeg kondigde hij de Honderd Dagen Hervormingen aan, een reeks grote moderniseringen op cultureel, politiek en educatief gebied. Cixi zag door deze hervormingen echter haar macht bedreigd, waarna zij Guangxu afzette en hem opsloot in een paleis in de Verboden Stad. Totaal geïsoleerd was de keizer daarna alleen in naam leider van China.

Bokseropstand

Tijdens de Bokseropstand koos Cixi de kant van de Boksers, die streden tegen de invloed van de Europese grootmachten in China. China verloor de oorlog echter van de Britten, Fransen, Russen, Japanners, Amerikanen, Duitsers, Italianen en Oostenrijkers, waarna Cixi enkele concessies moest doen ten opzichte van de buitenlandse grootmachten en gedwongen werd hervormingen door te voeren.

Dood

Cixi stierf op 15 november 1908, één dag na de dood van keizer Guangxu. Op haar sterfbed benoemde zij Pu Yi tot nieuwe keizer van China. Cixi werd begraven in het mausoleum van de Qing-dynastie in Zunhua. Pu Yi werd de laatste keizer van de Qing-dynastie en China. Hij deed op 12 februari 1912 afstand van zijn troon na de Xinhai-revolutie van Sun Yat-sen.