Collectivisatie en haar gevolgen voor de Hongaarse poesta

De Hongaarse poesta is het meest uitgestrekte steppegebied van Europa. In de jaren ’50 voerde het Hongaarse communistische regime hier een collectivisatie van de landbouw door, die veel schade aanbracht aan de natuur. De dijken en kanalen die zestig jaar geleden werden aangelegd voor de rijstteelt worden nu weer weggehaald, om de natuur te laten herstellen. Deze irrigatienetwerken werden in de jaren ’50 aangelegd om de landbouw te bevorderen.

De eerste pogingen om de Hongaarse landbouw te collectiviseren vonden plaats in de eerste helft van 1945. Nadat het Rode Leger van de Sovjet-Unie de Duitse Wehrmacht uit Hongarije had verdreven, zagen de kleinere boeren hun kans en namen zij delen van het land van grootgrondbezitters over. De herverdeling van het land werd in maart 1945 wettelijk vastgesteld, waarbij zo’n 93.000 vierkante kilometer grond werd herverdeeld.

Eerste collectivisatie

Eind jaren ’40 besloot de Hongaarse Arbeiders Partij, de heersende communistische partij, een grootschalige collectivisatie van de landbouw door te voeren. Zij volgden hierin het voorbeeld van de Sovjet-Unie, waar in de jaren ’30 onder Stalin grote collectivisaties waren doorgevoerd. Bij een collectivisatie worden de boeren gedwongen samen te gaan werken om gewassen te verbouwen voor de staat. Naar stalinistisch voorbeeld kwam zestig procent van het Hongaarse akkerland onder het bewind van landbouwcollectieven te staan, die gewassen gingen verbouwen onder toezicht van het communistische bewind. Boeren die eerst niet mee wilden werken aan de collectivisatie werden, eerst via economische druk en later via politiegeweld, gedwongen op de landbouwcollectieven te gaan werken.

Niet geschikt voor Hongaarse grond

De landbouwcollectieven mochten niet zelf kiezen welke gewassen zij wilden verbouwen. Zij kregen van het regime opdracht om een aantal gewassen te laten groeien die niet geschikt waren voor het Hongaarse klimaat. Het regime wilde bomen, rijst en katoen laten groeien op de Hongaarse poesta, dat daar door haar ziltige bodem niet geschikt voor was. Om dit voor elkaar te krijgen werden grote irrigatienetwerken en dijken aangelegd die dwars door de steppe sneden. Partijleider Miklós Rákosi liet zich namelijk niet tegenhouden door de beperkingen van de natuur: “Het socialistische land is een land van onbegrensde mogelijkheden...waar is bij de opbouw de uiterste grens? Daarop antwoord ik: de uiterste grens is in de hemel. De planmatige opbouw van het socialisme kent niet dezelfde beperkingen als het kapitalisme."

Matiging

Ondanks dat rijst het relatief goed deed in Hongarije werd de collectivisatie van de jaren ’50 geen succes. De opbrengsten van het graan, het belangrijkste landbouwgewas, en de andere gewassen vielen tegen en de boeren waren ontevreden. Partijleider Imre Nagy probeerde de collectivisatie in 1954 milder te laten verlopen, maar nadat Rákosi in 1955 opnieuw aan de macht kwam, werd dit niet doorgezet. Na de Hongaarse Opstand van 1956 en enkele veranderingen binnen de communistische partij werden aan het eind van de jaren ’50 enkele hervormingen doorgevoerd op het gebied van de landbouwcollectieven. Zo kregen boeren het recht om een eigen stukje grond te bebouwen en zelf wat dieren te houden.

Het Hongaarse communistische regime kwam er in een rapport uit de jaren ’60 al achter dat het hele project op de poesta ‘een enorme verspilling van geld en een verwoesting van de natuur was geweest’. Het gebied werd in de jaren ’70 uitgeroepen tot een nationaal park en nu wordt begonnen om alle veranderingen uit de jaren ’50 aan het gebied terug te draaien.