De Amerikaanse geschiedenis in pocketformaat

Jan van Oudheusden heeft een aantal titels op zijn naam staan waarin hij de geschiedenis van een specifiek onderwerp zo volledig maar tegelijkertijd ook zo beknopt mogelijk probeert uit te leggen. Zo schreef hij eerder De geschiedenis van het Midden-Oosten in een notendop en ook het recentelijk vernieuwde Een kleine geschiedenis van Amerika is hier een voorbeeld van.

Sacha van Leeuwen

In dit laatste boek belooft hij op de achterflap de grote lijn van de Amerikaanse geschiedenis met politieke, sociaal-economische en culturele ontwikkelingen weer te geven. Wel geeft hij aan zich te moeten focussen op de ‘bekende en onbekende hoogtepunten’ van de Amerikaanse geschiedenis. Het is een uitgebreide editie van Amerikaanse geschiedenis in een notendop,  die in het jaar 2000 is verschenen.

Van Oudheusden heeft het boekje keurig op chronologische volgorde ingedeeld en begint het verhaal bij wat hij de koloniale tijd noemt. Een korte beschrijving van de samenleving van de indianen wordt opgevolgd door de komst van de eerste kolonisten vanuit Europa. Via een reeks van korte alinea’s eindigt de nieuwste uitgave met de presidentsjaren van Barack Obama en de nieuwe verkiezingsstrijd die in 2012 is losgebarsten. De hoofdstukken zijn ingedeeld in tijdperken, die zijn gekarakteriseerd in de titel. Zo staat er in dikgedrukte letters ‘The Progressive Era’1900-1917 achter hoofdstuk 6. De Amerikaanse geschiedenis is hierdoor chronologisch ingedeeld in verschillende periodes die gekenmerkt worden door bepaalde omstandigheden of gebeurtenissen die voor de auteur kenmerkend of bepalend zijn voor die tijd. Dit zorgt ervoor dat het boekje overzichtelijk is en een bepaald onderwerp snel op te zoeken is.

Om aan alle beloftes en verwachtingen van de lezer te voldoen zou het boekje zowel actueel als beknopt én volledig moeten zijn. Wie naar het kleine formaat kijkt zal al snel moeten concluderen dat dit niet mogelijk is zonder oppervlakkig te blijven. De gebeurtenissen worden opgesomd en vlot beschreven maar er is te weinig ruimte om de diepte in te gaan. Gebeurtenissen worden in korte alinea’s uitgelegd en hierdoor leest het boek soms als een samenvatting die een student voor  zichzelf heeft gemaakt tijdens het leren voor een tentamen. Van sommige onderwerpen wordt voorkennis verwacht. Ook is het niet duidelijk welke doelgroep de auteur voor ogen had tijdens het schrijven. De benodigde mate van voorkennis conflicteert namelijk met het taalgebruik. Daarnaast blijft de auteur in gebreke bij de beschrijving en behandeling van de Amerikaanse cultuur. Met de Amerikaanse cultuur doelt de schrijver vooral op kunstvormen en het gedeelte dat de Amerikaanse cultuur zou moeten beslaan komt niet veel verder dan een korte alinea over kunstenaars en schrijvers. Ook is het opvallend dat een alinea met het kopje ‘Bush verslaat Kerry’ evenveel woorden bevat als alle informatie over de indianen. De presidentsjaren van Barack Obama worden uitgebreider beschreven dan de jaren onder Johnson, Nixon en Kennedy bij elkaar. De nadruk is dus op de actualiteit gelegd. Voor een diepe analyse van de Amerikaanse cultuur en identiteit is helaas te  weinig ruimte.

De informatie over de indianen aan het begin van het boek is wat simplistisch en ongenuanceerd. Er wordt niets verteld over de specifieke cultuur van de verschillende indianenstammen en de invloed die deze oorspronkelijke bewoners op de identiteit van de latere Amerikanen hebben gehad. De verdere informatie in het boek is bij vlagen té beknopt opgeschreven. De auteur gaat soms uit van voorkennis die niet elke lezer zal hebben. Mensen die zich niet in de geschiedenis verdiept hebben zullen niet weten wat het Edict van Nantes precies inhield. Van Oudheusden gaat hier blijkbaar wel klakkeloos van uit: ‘Uit Frankrijk arriveerden veel hugenoten (calvinisten) nadat koning Lodewijk XIV in 1685 het Edict van Nantes had herroepen’.

Het taalgebruik is beeldend en verhalend maar zorgt ervoor dat het boekje soms niet zo wetenschappelijk overkomt. Zo staat er over de bevolkingsgroei in Amerika in de zestiende eeuw:  ‘De Britse overheid gebruikte met name Maryland en Virginia als dumpplek voor ongewenste figuren uit het moederland: minstens 30.000 vagebonden, paupers en veroordeelden kwamen zo naar Amerika.’ Door het kleine formaat is het boekje geschikt als naslagwerk over de belangrijkste gebeurtenissen in de Amerikaanse geschiedenis. Het biedt geen vernieuwend onderzoek of een interessante invalshoek op de geschiedenis, maar somt voornamelijk de meest invloedrijke gebeurtenissen op.

Van Oudheusden beperkt zich tot de politieke en sociaal-economische geschiedenis maar neemt ook de gelegenheid om onderwerpen als vrouwenemancipatie, cultuurgeschiedenis en discriminatie aan te stippen. Het is jammer dat hij geen andere wetenschappelijke invalshoeken in zijn boek betrekt, waardoor zijn analyse vrij eendimensionaal en oppervlakkig blijft. Waar ruimte is voor tegenstrijdige theorieën of meerdere invalshoeken die de academische kwaliteit van het boek zouden hebben bevorderd, wordt er enkel feitelijke informatie opgesomd.

Achterin het boek is een lijst van presidenten te vinden, samen met een lijst van belangrijke gebeurtenissen. Dit zorgt ervoor dat het boekje handig is om door te bladeren als je snel informatie over een bepaald onderwerp wil opzoeken. Lezers die zoeken naar diepgaande analyses van de Amerikaanse geschiedenis zullen daarentegen worden teleurgesteld.