De eerste filmkus in 1896

Ik legde hem uit dat zelfs wanneer hij er een joint bij opsteekt het nog legaal is in Nederland

Aldus presentator Twan Huys, in een reactie op de opmerkelijke kus van acteur Richard Gere met een Nederlandse studente, tijdens de opnames van het programma College Tour. De zoen volgde op een vraag van de studente over ‘speciale filmkustechnieken’. De weinige commotie die tegenwoordig met zo’n voorval gepaard gaat, staat in schril contrast met de ophef ten tijde van de eerste filmkus in 1896.

In 1895 werd op Broadway de musicalcomedy The Widow Jones opgevoerd. In de slotscène daarvan zoenden acteurs May Irwin en John C. Rice hartstochtelijk met elkaar. Kussen in het openbaar was destijds echter taboe, vanwege de heersende Victoriaanse normen en waarden in Europa en de Verenigde Staten. De lange regeerperiode van de Engelse koningin Victoria (1837-1901) stond wel bekend als de ‘eeuw van de kuisheid’: conservatisme, vroomheid, fatsoen en preutsheid stonden hoog in het vaandel. The Widow Jones trok veel sensatiebeluste bezoekers, maar werd vanwege de onthutsende ‘openbare kus’ door vrijwel iedereen als schandelijk ervaren.

Onder de bezoekers bevond zich de Amerikaanse uitvinder Thomas Edison. Hij schatte in dat hij, juist vanwege de controverse en publieke belangstelling, een slaatje kon slaan uit de kus van Irwin en Rice. Hij benaderde de twee acteurs met het verzoek de betreffende scène nog eens op te voeren, maar dan voor zijn camera. In 1896, slechts een jaar nadat de gebroeders Lumière in Parijs de ‘film’ hadden geïntroduceerd, verscheen het stomme zwart-witfilmpje The Kiss, dat slechts 47 seconden duurde. Waar kussen op toneel al not done was geweest, betekende deze publiekelijk beschikbare opname een ware aanslag op de Victoriaanse seksuele moraal. Kranten spraken schande van de onsmakelijke vertoning, recensenten riepen op tot censuur en de politie werd van hogerhand opgedragen in te grijpen op plaatsen waar het veelbekeken filmpje werd vertoond.

In de eerste helft van de 20e eeuw doorbrak de filmindustrie nog een aantal ‘seksuele taboes’, met de eerste filmkus van twee mannen (Wings, 1927) en twee vrouwen (Morocco, 1930). In 1957 veroorzaakte een kus van een blanke actrice met een zwarte acteur in Island in de Sun nog de nodige ophef. Vandaag de dag is er weinig waar we nog van staan te kijken. Dat een Hollywoodster na enige twijfel besluit om en plein public een studente kennis te laten maken met zijn ‘filmkusvaardigheden’, wordt door velen toch eerder ervaren als een grappig voorval dan als een onsmakelijke vertoning.