De geschiedenis van de mars: van trommel naar fanfare

Soldaten, strak in het uniform, die als één man op marsmuziek marcheren, je hebt het vast wel eens voorbij zien komen. Dit symbolische vertoon van macht is onder andere gebruikelijk in China, waar in 2015 het grootste landleger ter wereld een indrukwekkende mars hield om de 70ste verjaardag van de overwinning op Japan tijdens de Tweede Wereldoorlog te vieren. De mars ontstond echter niet als ceremonie, maar had een andere doel.

Het ontstaan van mars en dril

De eerste grote staten in de wereld hadden een groot leger nodig om hun aanspraken kracht bij te zetten. Om deze grote legers bij elkaar te houden moesten de soldaten discipline leren. Hiervoor gebruikten de meest ontwikkelde staten een bijzondere vorm van training, genaamd ‘dril’. Deze training kende maar één doel: het aanleren van ordelijk marcheren. Dankzij dril bleven eenheden op een voettocht bij elkaar. Een groot leger bleef op die manier administratief te managen. Muziek om op te marcheren ontstond als onderdeel van de dril.

Marcheren op muziek

Mars werd pas als een echte muziekstroming gezien vanaf de 16e eeuw. Sinds de klassieke Oudheid werden er wel percussie-instrumenten gebruikt tijdens de mars. Met regelmatige slagen op trommels werd het ritme van marcheren aangegeven. Hier en daar was het ook gebruikelijk om de fluit te spelen, maar dit diende vermoedelijk slechts als een prettig geluid naast het monotone getrommel. Naast marcheren werden simpele orders gegeven als: “op de plaats rust” en “Attentie!” Ook deze orders konden met muziek kracht worden bijgezet.

De hoogtijdagen van de mars

Vanaf de 16e eeuw was het gebruikelijk om de muziek te noteren die tijdens de mars gespeeld werd. Op deze manier standaardiseerde een staat zijn vorm van marcheren. De verschillen tussen landen lagen meestal in de snelheid van het ritme. Met de ontwikkeling van nieuwe muziekinstrumenten kreeg ook de marsmuziek een nieuwe dimensie. Instrumenten van messing, die opkwamen in de 19e eeuw, werden ingezet bij de mars, in het bijzonder de hoorn.

Componisten & marsmuziek

Marsmuziek was in de 19e eeuw niet meer weg te denken uit het leger. Met de toevoeging van nieuwe instrumenten werd de muziekstijl ook interessant voor een aantal bekende componisten als Mozart, Mahler en Beethoven. Zij incorporeerden het als onderdeel van hun opera’s en symfonieën. De bekendste componist die zich aan marsmuziek waagde was de Amerikaan John Philip Sousa. Als hoofd van de fanfare van de marine ontwikkelde hij zijn eerste marsen. Later zou zijn populariteit hem in staat stellen door het land te toeren met een eigen fanfare.

Eenheid in een soort trance

Vrijwel elke staat in Europa ontwikkelde zijn eigen vorm van mars. Zo werden Britse marsen vrijwel altijd in een trager tempo gespeeld dan diens Franse tegenhangers. Schotten voegden de doedelzak toe aan hun marsmuziek. De Duitsers waren zeer strikt in tempo en maakten meer gebruik van lage tonen. Over één ding waren de landen het wel eens: de mars was een bewezen effectief middel om het leger van A naar B te verplaatsen. Uit sommige studies zou zelfs zijn gebleken dat de marsmuziek een eenheid in een soort trance kon brengen, waardoor soldaten in formatie bleven als zij binnen schootsafstand van de vijand waren.

Fanfare

Door de modernisatie van oorlogsvoering was marsmuziek steeds minder nodig in het leger.  Het voortbewegen in tanks, trucks en vliegtuigen behoefde immers geen begeleiding door muziek. Marsmuziek bleef echter razend populair. Fanfares die alleen een symbolische functie hadden namen de muziek van het leger over. Daar voegden zij nog meer instrumenten aan toe,  zoals de tuba en de trompet. In Nederland kennen wij vandaag de dag nog altijd fanfares, maar de muziek is vooral populair in de Verenigde Staten.  Sportteams hebben daar vaak een eigen fanfare. Het militaire karakter van de marsmuziek blijft vertegenwoordigd in de uniforms en de orders die worden geschreeuwd.