De geschiedenis van de Nederlandse kersttoespraken

Op 25 december houdt koning Willem Alexander weer de traditionele kersttoespraak. Zijn moeder, grootmoeder en overgrootmoeder deden dit al jaren voordat hij het koningschap overnam. Sinds 1931 wordt door de Nederlandse vorst een kersttoespraak gehouden, koningin Wilhelmina was de eerste die met deze traditie begon.

Kersttoespraken

Een kersttoespraak is een toespraak die door het staatshoofd van een land wordt gehouden ter gelegenheid van kerstmis. Vaak worden er in een kersttoespraak meer ‘spirituele’ onderwerpen besproken dan bij bijvoorbeeld een nieuwjaarstoespraak, dit mede door het religieuze karakter van kerstmis. Onderwerpen die vaak worden gebruikt zijn: verdraagzaamheid, eenheid, verzoening, vrede op aarde en aandacht voor de minderbedeelde medemens. In Nederland wordt de kersttoespraak vaak grotendeels geschreven door de vorst zelf.

Kersttoespraken Wilhelmina

In 1914 werd er in Nederland de eerste kerstgroet op papier door koningin Wilhelmina gestuurd naar het volk. In 1931 werd de eerste kerstboodschap via de radio uitgezonden. Wilhelmina sprak deze boodschap uit voor het Nederlandse volk, toen nog in Nederland én de andere overzeese Nederlandse gebieden. Dit was voor veel mensen de eerste keer dat zij de stem van de koningin hoorden. Er werd naar geluisterd in grote groepen in bijvoorbeeld kerkgebouwen. Na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in 1939 gaf Wilhelmina weer een kersttoespraak waarin ze de nationale beproevingen bespreekt. Dit hield zij vol tijdens haar ballingschap in Groot-Brittannië tijdens de Tweede Wereldoorlog en tot haar troonsafstand in 1948.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Kersttoespraken Juliana

Na Wilhelmina zet koningin Juliana vanaf 1948 de traditie voor. In haar kersttoespraken waren er steeds terugkomende thema’s, zoals egoïsme en de ellende waar de meerderheid van de mensheid in leefde. Veel sprak Juliana over licht en duisternis. Soms werd zij persoonlijk, zoals bijvoorbeeld in 1956, toen het koninklijk huis verwikkeld was in de Greet Hofmansaffaire. Tijdens deze toespraak sprak zij hier open over. Juliana sprak de kersttoespraak 31 keer uit, tot haar abdicatie in 1980.

Kersttoespraken Beatrix

Vanaf 1980 sprak koningin Beatrix de kersttoespraken uit. Bij haar was elke kersttoespraak op een thema gericht, die vaak ook te maken had met de actualiteit, zoals tolerantie en vrijheid van meningsuiting. Ook werd er door Beatrix een ander vocabulaire gebruikt dan door Juliana. De redes werden minder simpel en langer. Vanaf 2000 werden de kersttoespraken van Beatrix ook op de televisie uitgezonden. Dit was relatief laat in vergelijking met de rest van Europa. Beatrix sprak de kersttoespraak 33 keer uit, tot haar abdicatie in 2013. Sindsdien neemt koning Willem-Alexander de kersttoespraken voor zijn rekening.

Kersttoespraken in België

De Belgische koning houdt ook een toespraak met kerst, al is de traditie daar wat jonger. Koning Boudewijn hield in 1961 een toespraak, maar pas in 1975 werden die toespraken een jaarlijkse traditie. 

Meer lezen over kerst? In ons kerstdossier lees je alles over de geschiedenis van kerstmis.